Thứ Bảy, 30 tháng 5, 2009

Nam Ninh - Ngày Tết nghèo và giàu...


Ngày 26 tháng 01 năm 2008, 2 giáo viên và 38 sinh viên khoa Kiến trúc - Công trình của trường đại học Phương Đông lên đường sang thăm quan kiến trúc và quy hoạch của thành phố Nam Ninh, thủ phủ tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc. Với tôi, đây là lần thứ 2 đến Nam Ninh. Lần trước là mùa Hè - mùa vui chơi, còn lần này là mùa Đông - mùa Tết lo cơm áo gạo tiền. Thành phố có chút gì tương đồng với những đô thị phát triển nhất của Việt Nam như Hà Nội hay TPHCM, song Nam Ninh lớn hơn, quy củ hơn và được quản lý bởi những cái đầu - CÓ LẼ TƯ DUY MẠCH LẠC HƠN.

So với 2 thành phố phát triển nhất ở 2 đầu đất nước ta, Nam Ninh có lẽ đi trước khoảng 5-10 năm. Tuy thế, trong bảng xếp hạng các thành phố của Trung Quốc, Nam Ninh chỉ đứng thứ 52 - một thứ hạng rất thấp. Tỉnh Quảng Tây giáp biên giới Việt Nam cũng vậy, là một tỉnh nghèo của Trung Quốc, chính quyền trung ương ít đầu tư vào tỉnh này. Đây là 1 tỉnh được hưởng quy chế Khu tự trị. Tỉnh Quảng Tây có 46 triệu dân thì đã có 15-16 triệu là người dân tộc Choang. Vì thế, tỉnh Quảng Tây còn có khái niệm "khu tự trị dân tộc Choang - Quảng Tây". Không rõ nguồn gốc Việt và Choang có quá khứ thế nào, song xét về văn hóa thì có khá nhiều nét tương đồng. Người Choang có dạng trống Đồng giống ta tuy hoa văn không có hình chim Lạc...

KIẾN TRÚC - ĐÔ THỊ
.
Nam Ninh là một thành phố mới được phát triển thành thủ phủ của tỉnh Quảng Tây khoảng trên chục năm nay. Trước đây, tỉnh Quảng Tây chọn thủ phủ là thành phố Quế Lâm, song do vị trí địa lý có nhiều bất lợi - cụt tuyến phát triển - nên tỉnh này đã đưa thủ phủ về Nam Ninh, mở ra hành lang kinh tế Nam Trung Quốc kết nối với Việt Nam và hy vọng vươn tầm ra vùng Asean. Hàng năm, ở Nam Ninh đều tổ chức Hội chợ Trung Quốc - Asean, đồng thời kèm theo là 1 hội nghị thượng đỉnh với sự tham gia của Thủ tướng Trung Quốc và 10 thủ tướng của 10 nước Asean. Đây là cách mà tỉnh Quảng Tây tự cứu mình, tự bơi ra biển, tự xây dựng các cầu dẫn kinh tế để thoát khỏi kiếp "tỉnh nghèo và lạc hậu". Cũng từ đây, chính quyền trung ương Trung Quốc đã đầu tư xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Trung Quốc - Asean rất hoành tráng và đẹp - tuy vậy cả năm chỉ dùng 1 lần hết công suất, còn lại là để không. Chính quyền trung ương cũng đầu tư xây dựng đường cao tốc 4 làn xe nối từ biên giới Việt Nam đến Nam Ninh dài khoảng 200km. Đúng chất của đường cao tốc!
.
Đến Nam Ninh, sẽ thấy bên cạnh khu đô thị cũ được khoanh vùng và ít can thiệp, là các khu đô thị mới được xây dựng rất quy mô và đồng bộ. Nhà cao tầng được phát triển ngoài vành đai đô thị cũ, chứ không theo hình thức "châm cứu" như các thành phố ở ta. Cũ ra cũ mà mới ra mới. Một số quảng trường được xây dựng rất đẹp, hoành tráng. Như hình ảnh đi kèm bài viết này là quảng trường trên đại lộ Dân tộc. Đúng là Nam Ninh đã tạo ra một bộ mặt đô thị mới, hiện đại và không thua kém các đô thị phát triển ở Châu Á. Về mặt quy hoạch đô thị, Nam Ninh hơn Hà Nội và TPHCM 1 lần, thì về mặt thiết kế cảnh quan đô thị, người Trung Quốc hơn chúng ta 2 lần. Tất cả các tuyến đường ở khu mới của Nam Ninh đều được chăm chút rất cẩn thận. Cây xanh, thảm hoa, trục cảnh quan thống nhất và được thiết kế tốt, mang lại cảm giác về một thành phố xanh sạch sẽ. Người ta tận dụng mọi ô đất hở ra trong thành phố để bố trí cây xanh. Khu trung tâm có các cầu vượt ô tô nhiều làn cao 2 tầng, 3 tầng uốn lượn, được bố trí đèn trang trí, trồng cây xanh dưới gầm cầu, trên lan can... khá bắt mắt. Đôi lúc, tôi nảy ra suy nghĩ so sánh Nam Ninh với Singapore - xét về mặt cảnh quan và thiết kế cây xanh. Rõ là một thành phố thuộc loại chậm phát triển của Trung Quốc với thu nhập bình quân đầu người khoảng 2 ngàn USD/ 1 năm đã không cam chịu cảnh "cái nghèo phải đi kèm cái hèn", họ đã tự vươn lên và làm được những việc khiến người ta phải so sánh với những thành phố phát triển có thu nhập đến 30 ngàn USD / 1 người / 1 năm. Không rõ chính quyền thành phố đã học và "thấm" từ đâu, song đúng là họ đã quyết tâm làm, và đã làm được, đã xây dựng một Nam Ninh mới rất ấn tượng, thân thiện và nhiều cảm tình.

Với khu trung tâm thương mại thì rất nhộn nhịp và liên thông liên hoàn. Giữa các tòa nhà không hề có hàng rào ngăn chia đất của tôi đất của anh. Toàn bộ khu trung tâm được xem xét một cách tổng thể, mà trên đó các khối nhà được đặt cạnh nhau như các thành phần hài hòa của cả khu. Không chỉ thuận tiện cho người dân ở trên mặt đất, dưới tầng hầm của các trung tâm mua sắm cũng kết nối liên thông với nhau. Có cả một đường hầm mua sắm dài đến 1,5km vừa được đưa vào sử dụng. Đi dọc theo đường hầm này - vắt giữa 2 góc chéo của khu trung tâm - là các cửa hàng bán quần áo thời trang, thỉnh thoảng lại có các lối kết nối với tầng hầm của các tòa nhà shopping mall. Tiện lợi vô cùng! Tương lai sau này, khi Nam Ninh có tàu điện ngầm, mọi thứ đều có thể kết nối với nhau, vì người ta đã quy hoạch đầy đủ, chỗ nào là bố trí ga và đã để sẵn các miệng chờ dọc thành đường hầm để đấu nối. Người dân sử dụng tàu điện ngầm cũng có thể lên trực tiếp các khu nhà văn phòng, thương mại từ ga ngầm mà không cần phải ra ngoài trời trong những ngày mùa đông lạnh giá hay hè nóng đỏ lửa. (Những ngày đoàn chúng tôi đến Nam Ninh là dịp Nam Ninh lạnh nhất trong mấy chục năm qua, nhiệt độ có ngày xuống đến 2 độ C). Từ đường hầm này, khách cũng có thể đi lên khu phố đi bộ được xây dựng theo kiểu kiến trúc châu Âu cũ - tuy không hẳn là hay, song phố đi bộ này đã hoạt động tốt, 2 bên san sát cửa hàng, khách bộ hành còn có 1 đường đi có mái che ở mỗi bên mặt phố, giúp tránh mưa nắng mỗi khi thời tiết trái gió trở trời. Về đêm, phố đi bộ nhộn nhịp, tấp nập nam thanh nữ tú, mua sắm và mua sắm. Quang cảnh rất văn minh, không hề chen chúc khổ sở tạm bợ bát nháo như phố đêm Hàng Đào - Đồng Xuân hay chợ Bến Thành của mình. Hai bên phố đêm, thỉnh thoảng chen giữa các cửa hàng lại có siêu thị sách, khu vui chơi trò chơi điện tử, rạp chiếu phim ... Chỗ nào cũng đông nghịt người. Đến 1 góc phố, tôi lên tầng 2, rẽ vào Mc Donald, ngồi nhấm nháp cốc kem nhìn ngoài trời mưa lây rây. Dưới kia là những âm thanh ồn ã và náo nhiệt. Đây đúng là một thiên đường mua sắm của những người trẻ. Thành phố đã biết tạo ra chỗ chơi cho những người trẻ. Thành phố đã lắng nghe và hiểu tâm lý lứa tuổi của những công dân của mình. Giá như những người làm quy hoạch ở Nam Ninh có thể tạo thêm điểm nhấn kết thúc 2 tuyến phố đêm vắt chéo nhau này bằng những công trình / hoặc quảng trường thanh niên, hoặc mở rộng ngã 4 giao cắt giữa 2 tuyến phố và tạo thành 1 nhà hát ngoài trời cho thanh niên sinh hoạt tự do... thì có lẽ sẽ còn hay hơn nữa... Nếu Hà Nội có 1 nơi thế này, thì 11h30 chắc sẽ có những xe tải chở bảo vệ và công an phường đi gọi loa ép đóng cửa, rồi sẽ có những thanh niên hết chỗ chơi chạy ra đường đua xe máy,... Thành phố "vì hòa bình" mà tuyệt giao với các hoạt động đêm, đuổi khách du lịch về phòng ngủ, thành phố đóng cửa ban đêm không khác thành phố bị giới nghiêm thời chiến tranh. Hà Nội buồn!

Về khu ở thì sao? Các khu ở mới được xây dựng rất đẹp. Do địa hình Nam Ninh có một số khu vực có dạng đồi dốc nên việc tạo cảnh có nhiều thuận lợi. Nam Ninh cũng đã dành ra cho mỗi nước Asean một khu đất rất lớn để xây dựng "Làng" cho quốc gia mình ở Nam Ninh. Mỗi khu này rộng vài trăm ha, kêu gọi các doanh nghiệp của các nước Asean đầu tư vào đây, được xây dựng nhà ở để bán. Đã nhìn thấy dấu ấn những khu của Malaysia, Thái Lan... đã thành hình....Các khu chung cư ở đây được thiết kế hình dáng khá bắt mắt, màu sắc tươi tắn khỏe mạnh, không thô thiển vụng về như các khu Linh Đàm, Định Công, Mỹ Đình, Trung Hòa - Nhân Chính như ở ta. Xét về công trình đã đẹp hơn rõ, xét về cảnh quan mặt đất lại càng phải ngượng người. Đoàn chúng tôi vào thăm 1 khu đô thị mới, trên đồi có suối, dưới thung có sông, nhà vườn nhấp nhô, nhà chung cư uốn lượn vuông tròn. Rất lý thú và bổ ích cho các bạn sinh viên kiến trúc.

Xét về các di sản kiến trúc - đô thị thì Nam Ninh rất "trống vắng". Do đây là một thành phố mới bên cạnh 1 phần đô thị hiện hữu, cả 2 đều không có nhiều công trình có giá trị đặc sắc. Đến Nam Ninh, hay Bangkok toàn nhà cao tầng, khang trang thì rất khang trang song có lúc cảm thấy hơi thiếu hơi ấm của cuộc sống. Nam Ninh thì khá hơn Bangkok vì làm cảnh quan tốt hơn, nhiều cây xanh, quy hoạch tốt hơn, song tỷ lệ giữa công trình với con người khác xa tỷ lệ ở các thành phố Việt Nam, nên có cảm giác thiếu gần gũi. Đến đây mới thấy những đường phố toàn biệt thự và cây xanh của Hà Nội hay TPHCM thật "mượt mà". Không khen nhưng đúng là nhờ các di sản kiến trúc thời Pháp thuộc, bộ mặt kiến trúc - đô thị của Hà Nội và TPHCM đã có được nét riêng, không dễ bị trộn lẫn với các đô thị châu Á khác. Tuy ta chưa giàu, song ta vẫn có cái duyên riêng. Do chính quyền các đô thị của chúng ta quản lý chưa tốt mà cô gái đô thị nhiều duyên ngầm đang ngày một phai đi, sử dụng nhiều "mỹ phẩm" nhà cao tầng một cách tự do thoải mái, trên gương mặt đang mọc nhiều nốt ruồi là những ứng xử tồi tàn và kém văn minh của người dân Việt Nam... Không sớm thì muộn, cứ kiểu này rồi cô gái đô thị Việt Nam sẽ nhanh chóng bị già nua, hoặc sẽ mất bản sắc và trở thành bất kỳ cô gái nào khác đang lòe loẹt son phấn ở khu vực châu Á này. Các bạn thanh niên quốc tế mà tôi có dịp tiếp xúc gần gũi khi đến TPHCM dịp sseayp34 đã nhận xét rằng : Ấn tượng nhất về kiến trúc đô thị với các bạn khi đến TPHCM là những biệt thự 2 bên đường phố, là những rặng cây xanh nắng chiếu soi qua tán cây, là những khoảng sân xây lùi phía trước công trình, chứ không phải là các tòa nhà cao tầng hay trung tâm thương mại....

Xét về vật liệu xây dựng sử dụng trong các công trình, có thể thấy rất rõ chân lý : Hình thức kiến trúc, chất cảm vật liệu được sử dụng trong các công trình xây dựng của một quốc gia sẽ thể hiện trình độ phát triển của nền công nghiệp vật liệu xây dựng của quốc gia đó. Quả thật vậy, mặc dù Nam Ninh chỉ là thành phố thứ 52 của Trung Quốc, song có nhiều công trình khá hiện đại, tiên tiến trong sử dụng vật liệu. Các kiến trúc sư Trung Quốc đã được học, được tiếp cận, được trực quan về các loại vật liệu mới ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, do đó, trong quá trình sáng tác sau này, họ chắc tay và mạnh dạn sử dụng các loại vật liệu mới trong tạo hình công trình. Có thể thấy có nhiều công trình được tạo hình rất thích hợp với chất liệu mà nó được xây dựng. Tuy nền công nghiệp vật liệu xây dựng của Trung Quốc còn ở trình độ trung bình của thế giới, song so với Việt Nam chúng ta, họ đã tiến trước một bậc - khoảng mười đến hai mươi năm. Trung Quốc đã tự nghiên cứu, chế tạo, sản xuất hàng loạt những loại vật liệu xây dựng mới, hạ giá thành sản phẩm, do đó, có thể trang bị đồng bộ cho các công trình xây dựng từ thành phố trung ương, tới các thành phố vùng sâu vùng xa như kiểu Cao Bằng, Hà Giang của ta. Có thể nói, nhìn tổng thể bộ mặt đô thị của các thành phố Trung Quốc tươi sáng, sạch sẽ - mà trong đó có phần đóng góp quan trọng của vật liệu xây dựng bao che. Trong khi đó, chỉ vượt qua cửa khẩu biên giới, về đến Việt Nam sẽ thấy bộ mặt đô thị manh mún, màu sắc ảm đạm, chỉ hợp với khung cảnh của những ngày mưa phùn - ví dụ thành phố Lạng Sơn. Rất thiếu sức sống! Cũng phải thôi, vì trình độ công nghệ của Việt Nam kém, vật liệu nghiên cứu và chế tạo ra cũng chỉ là dựa trên công nghệ cơ bản sản xuất gạch, bêtông, gốm nung, chưa vươn sang được Kính và Thép tạo hình, Composite, Titan... thì các KTS, nhà thầu, người dân cũng chỉ có chừng đó mà thiết kế, mà xây, mà chọn. Bêtông và gạch thì thế giới người ta đã dùng gần 1 thế kỷ nay rồi, vậy mà Việt Nam ta vẫn cứ loanh quanh luẩn quẩn với nó, them chút vữa xi măng tranh thủ tạo hình gờ phào lằng nhằng tủn mủn trông càng rối rắm. Chúng ta tập trung sản xuất nhiều vật liệu kiểu ximăng, sắt thép chịu lực còn chưa đủ, nói gì vươn tới các loại vật liệu cao cấp có giá trị thặng dư lớn hơn, và có thể đóng container xuất khẩu được... Euro Windows là thứ công nghệ có từ mấy chục năm nay, giờ đây đã bị thải loại ở châu Âu do gây ô nhiễm quá lớn thì được nhập về Việt Nam và được tôn vinh như một sản phẩm tiên tiến. Bộ Xây dựng có hẳn 1 thứ trưởng phụ trách phát triển công nghiệp vật liệu xây dựng, có hẳn 1 Cục lo việc này, năm nào cũng báo cáo, khen thưởng, đánh giá thành tích theo các con số chục triệu tấn xi măng, mấy triệu tấn thép, mấy chục triệu mét vuông gạch men... Có lẽ, với trình độ quản lý, nghiên cứu, sản xuất của ta... thì đành bằng lòng vậy, ít ra cũng còn có cái mà khen, mà trông vào. Và bộ mặt kiến trúc đô thị của Việt Nam ta cũng sẽ mãi mãi thô kệch, nặng nề, lạc hậu như khả năng công nghệ của ta mà thôi!

Cũng trong chương trình tham quan, Đoàn có đến thăm trường đại học lớn nhất ở Quảng Tây - đó là Đại học Quảng Tây. Trường được thiết kế quy họach ngay hàng thẳng lối, rõ ràng và dễ nhận biết. Trường này có khoảng 40 ngàn SV, quy mô thuộc loại trung bình ở Trung Quốc. So với các trường ĐH ở Việt Nam thì đất đai trường này rộng hơn, nhà cửa quy củ và sáng sủa hơn, song không mấy hiện đại. Tuy nhiên, SV ở đây hẳn là có ý thức cao, sân vườn, cây xanh, bồn hoa sạch sẽ, mơn mởn đâu ra đấy. Vào trường ĐH như đi vào 1 công viên. Khác với ĐH Bách Khoa ở HN chỉ có các loại cây lớn, cây có tán ở phía trên còn ở dưới mặt đất đa số là trơ trụi mỗi cỏ, ở đây cây xanh được chăm chút cẩn thận, các cây bụi, cây thấp cũng được xén tỉa gọn gàng, phối màu hài hòa... Xét về xếp hạng các trường ĐH, tuy đây là ĐH lớn nhất và uy tín nhất của tỉnh Quảng Tây, song trường này không đủ điểm để lọt vào danh sách 150 trường ĐH tốt nhất Trung Quốc... SV Trung Quốc nếu hỏi đến ĐH Quảng Tây có khi không biết là trường gì, ở đâu...

TẾT GIÀU VÀ NGHÈO

Nói về chuyện Ngày Tết nghèo và giàu ở Nam Ninh mới thấy thấm thía kết luận : Càng gần Tết thì mới thấy người nghèo càng nghèo, người giàu càng giàu. Tuy chuyện ăn Tết ở ta ngày nay không còn kiểu No dồn đói góp, làm cả năm chơi 3 ngày Tết, song có đến Nam Ninh những ngày áp Tết, mới thấy những người nghèo Trung Quốc vất vả cơ cực quá. Bên cạnh các trung tâm thương mại cao nhiều tầng rộng thênh thang sáng choang hàng hóa, thì luôn có những người nghèo ngồi xin tiền. Họ ngồi trên các cầu vượt qua đường, họ ngồi trên vỉa hè khu trung tâm. Họ kiếm các tờ giấy báo, viết lên đó kể lể hoàn cảnh của mình, rồi ngồi gục mặt bên cạnh cúi gằm xuống đất để chờ mong sự bố trí của người qua lại. Cũng có những người họ viết phấn lên mặt đường, mặt vỉa hè, rồi ngồi gục bên cạnh. Ngọc Anh - 1 giáo viên của Khoa đã từng học thạc sỹ tại Trung Quốc dịch nghĩa thì thấy họ thường viết là : "Tôi đói lắm rồi, cho tôi 3 (hoặc 4) tệ để tôi mua cái bánh bao ăn để còn về quê". Hoặc "tôi hết tiền về quê ăn Tết rồi, xin cho tôi vài tệ để về quê"... Có những khi bạn đang đi đường, bỗng dưng có 1 cô gái không biết ở đâu quỳ xuống trước mặt bạn, xin bạn 3 tệ để mua cái bánh bao ăn. Thực tế là vậy đấy. Ngọc Anh cũng đã từng phải móc ví ra 7 tệ để cho 2 cô gái quỳ xuống xin tiền như vậy... Có những khi thấy người ngồi xin tiền ăn mặc sạch sẽ, mặt mũi sáng sủa đeo kính trắng đúng là sinh viên, cũng có khi thấy 1 cặp vợ chồng ăn mặc khá tươm tất ôm 2 đứa con ngồi viết giấy kể lể hoàn cảnh xin tiền...

Nói về chuyện về nhà ăn Tết mới thấy Trung Quốc mỗi năm đều phải đối mặt với tình trạng khủng hoảng bất cân đối nghiêm trọng cung - cầu về vận chuyển mỗi dịp Tết đến. Hàng trăm triệu người Trung Quốc từ vùng nông thôn hoặc ở các đô thị kém phát triển hơn di cư ra các thành phố lớn để tìm kiếm việc làm, tìm kiếm cơ hội đổi đời. Mỗi năm, dịp Tết đến là dịp họ trở về với gia đình, là dịp nghỉ lễ quan trọng nhất với mỗi người Trung Quốc hàng năm. Hàng trăm triệu người di chuyển một chiều đã tạo ra áp lực vô cùng khủng khiếp lên hệ thống vận chuyển công cộng. Năm nay, thời tiết xấu đã tiếp thêm 1 tay khiến mọi chuyện đã trở thành một cuộc khủng hoảng trầm trọng, đã đặt cả nước Trung Quốc trong tình trạng căng thẳng như đang có chiến tranh. Lực lượng quân đội đã phải vào cuộc để cứu vãn phần nào tình hình. Đúng là quan chức Trung Quốc trẻ hơn, nhanh nhẹn hơn và năng động hơn, họ cũng "biết sợ" hơn Việt Nam - biết sợ chính quyền cấp cao hơn, và nhạy cảm hơn với những "cơn ho", "cơn sốt" của xã hội 1,3 tỷ dân. Tivi thường xuyên đưa tin về các giải pháp của chính quyền nhằm cứu giúp người dân. Quan chức, thủ tướng, bộ trưởng... đi thị sát và họp dã chiến ngay trên máy bay. Điều hành trực tiếp tại sân bay. Thủ tướng Trung Quốc bay từ sân bay này qua sân bay khác, có chỗ ông xuống thị sát nếu đường xá cho phép, có chỗ ông phải thị sát từ trên cao...

Thời tiết tồi tệ đã khiến trên 100 triệu người Trung Quốc (đông hơn toàn bộ dân số Việt Nam) bị mắc kẹt giữa đường. Thử tưởng tượng trên những tuyến đường cao tốc ken dày tuyết và băng. Cả trăm xe bus không đi được. Đứng 1 chỗ dưới trời âm 10 đến 20 độ C. Nhiên liệu không còn để nổ máy sưởi. Mỗi xe có hàng chục hành khách 3 ngày trời không có ăn, không có uống. Đi vệ sinh cũng khổ vì ra khỏi xe là trời lạnh thấu xương, bão tuyết mù mịt. Người già trẻ em lại càng khổ. Co ro, tìm tái. Trên những xe bus đông người đã vậy, trên những xe tải đường dài lại càng thêm thảm. Không có cộng đồng, không có sợi dây kết nối tinh thần. 1 hoặc 2 lái xe ngồi trong buồng cabin nhỏ bé thấm thía cảm giác trơ trọi mất phương hướng giữa ngày và đêm bão tuyết mù mịt, đơn phương chống chọi cái lạnh có thể hạ gục con người. Những đoàn tàu cả trăm hành khách phải dừng ngang đường. Đói, khát nhưng không thể làm gì khác. Sau 3 ngày quân đội mới có thể tiếp cận và cung cấp nhu yếu phẩm, chăn...

Những người đang đi đã vậy. Những người ở lại cũng mệt mỏi và sa sút không kém. Khách sạn 3 sao mà chúng tôi ở ngay gần ga nên hay "la cà" xem những người "Trung Quốc nghèo" sống ra sao trong những ngày khủng hoảng giao thông thế này. Ga Nam Ninh - rất nhiều chuyến tàu bị hoãn vô thời hạn. Hàng ngàn người phải ở ngoài trời ăn chực nằm chờ để chờ tàu mà chưa biết khi nào sẽ đi. Chính quyền cho dựng các nhà lều che tạm. 4 phía trống trơn chỉ có mái. Gió lùa, mưa quất, đêm lạnh 2 độ C. Lúc nửa đêm, tôi, Ngọc Anh và mấy SV rẽ vào 1 quán mì kéo đặc trưng của người vùng Tân Cương - Tây Bắc Trung Quốc. Gia đình này lưu lạc đến tận cùng của miền Nam - ở thành phố Nam Ninh này và mở 1 quán mì kéo ở đối diện ga Nam Ninh. Quán thô mộc, bình thường vắng khách, nhưng trong những ngày cả ngàn người vạ vật ở ga Nam Ninh thế này thì có khá đông người ăn. Một bát mì rất to (người Trung Quốc ăn rất nhiều và khỏe) có 1 nhúm rất ít thịt bò thái mỏng tang hoặc thịt gà là 5 tệ (khoảng 11 nghìn VND), đây là giá rất bình dân. Ngồi ăn bát mì thơm mùi hoa Hồi, nóng hổi giữa đêm lạnh tê người, nhìn đôi tay khéo léo của người thợ làm mì đang kéo dần những cục bột thành những sợi mì dài, đều và rất điêu luyện, nghe xung quanh thấy những người dân lao động Trung Quốc sụp soạp, nhìn những bộ quần áo nhàu nhăn vì chen chúc nơi ga tàu, trong một quán mì tối và ảm đạm, mới cảm nhận được rõ những góc cạnh của Tết giàu - Tết nghèo. Mấy thầy trò tấm tắc khen ngon, còn người Trung Quốc - nếu có tiền chẳng ai vào quán này, ăn thứ này... Ở Nam Ninh cũng có những cửa hàng 2 tệ. Mọi thứ hàng hóa bán trong cửa hàng đều có giá 2 tệ, tự chọn. Đúng là so với cửa hàng 100 Yên bên Nhật thì hàng hóa ở đây quá rẻ mạt - hầu hết là hàng thanh lý, hàng cũ, nhưng các bạn SV thỉnh thoảng vẫn tìm thấy thứ hay ho cho mình.

Chuyện Tết giàu - Tết nghèo còn thấy rất rõ ở khu chợ Hòa Bình - kiểu xô bồ như chợ Đồng Xuân ở mình. Nhìn những người đàn ông đứng trên ghế cao, bạc mặt rao hàng cả ngày, tay cầm mảnh vải, đôi giày, hay cái áo giơ lên rồi lại bỏ xuống. Giọng của họ khản đặc, nói không còn nghe rõ âm, vậy mà hàng hóa thì vẫn còn ê hề. Tôi cũng thấy khá sốc khi chứng kiến cảnh 1 cô gái trẻ lăn lộn với 1 bảo vệ dưới lòng đường ngay gần trung tâm thành phố. Cô gái ấy sẽ mất Tết nếu thùng hàng của mình bị tịch thu. Cô gái ấy bặm môi mắm lợi, ngã sõng xoài ra đất để mong vớt vát lại chút hàng hóa. Cô gái ấy bị đẩy ngã dúi dụi ra đường, thùng hàng đổ tung tóe, những người bảo vệ chạy xô lại giành giật. Đôi mắt của cô gái ấy vừa căm giận vừa cam chịu. Với cô, Tết này có khi chẳng còn gì để ăn... Nói đến đây tôi chợt nhớ cách đây vài năm, chỉ thị 36 của Chính phủ Việt Nam cấm hàng rong bưng mẹt xuất hiện trên vỉa hè. Cả 1 xe tải chờ đầy công an ập tới, bà bán bún riêu thảng thốt bàng hoàng. Giành giật từ cái mâm, rồi đến nồi nước riêu. Bà giữ lại. Họ kiên quyết giằng ra. Ngay vỉa hè phố Quang Trung, nước riêu tung tóe lênh láng. Cà chua đỏ và váng riêu vàng trộn cùng bún nhoe nhoét tan hoang... Cuối cùng thì phe đông hơn cũng giành được tang vật là cái nồi nấu riêu. Vứt lên xe. Về đồn... Người với người sao lại đối xử như loài thú? Sao không tìm biện pháp nào quy hoạch lại gọn gàng hơn? Đều là đồng bào sao nỡ hành xử như với kẻ thù???

Đến thị trấn cổ Dương Mỹ - nơi có rất nhiều công trình kiến trúc đời nhà Minh và nhà Thanh, tôi thấy người dân ở đây giống như đa phần bà con nông dân ở mình, nhưng nhà cửa tiện nghi có sung túc hơn. Đây là 1 làng thì đúng hơn là 1 thị trấn - nơi nhà cửa uốn lượn theo 1 con sông cạnh làng. Ngõ nhỏ lắt léo, tường nhà toàn xây bằng gạch trần. Giữa làng có 1 nhà hàng kiểu cổ rất to và sâu, đi qua nhiều gian nhà liên tiếp nhau, tới sâu tận cùng của nhà hàng mà không gặp bất cứ ai? Rẽ vào miếu làng nhìn ra sông thấy lãng đãng hương khói. Ngoặt vào mấy ngôi nhà cổ từ thời nhà Minh thấy 2 cụ bà rất già đang ngồi thêu tết mấy món đồ lưu niệm bằng vải bán cho du khách mong kiếm thêm ít tiền phụ giúp con cháu. Cả đoàn chẳng ai mua gì cho hai cụ, giờ nghĩ thấy mình cũng hơi vô cảm. Trời lạnh quá, thỉnh thoảng lại có những nhóm người đốt lửa bằng cành cây ngồi hơ tay sưởi với nhau ở cạnh đường làng... Chợt thấy hôm rồi đi dọc đường Láng, chỗ gần cầu Trung Hòa và mé ven sông, thấy cũng có mấy nhóm người ngồi đốt lửa sưởi ấm lúc tan tầm. Đúng là thủ đô ta trọn vẹn muôn đường, phố cũng đó mà làng cũng đây!
.
LỜI CUỐI...

Hôm kia đọc báo Tuổi Trẻ TPHCM cuối tuần, nhớ mãi đoạn viết về một lãnh đạo của Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam (ADB là nhà tài trợ và cấp vốn cho nhiều dự án hạ tầng của Việt Nam) - ông Konishi. Nguyên văn đoạn viết như sau :

"...Ông Konishi nói việc đẩy mạnh mở cửa biên giới vào miền Nam Trung Quốc cũng giống như vào WTO vậy, liệu Việt Nam có tận dụng thành công cơ hội mở ra từ kết nối đường bộ với Trung Quốc hay không còn phụ thuộc sự chuẩn bị sẵn sàng từ Việt Nam. Và ông Konishi có lý do để lo ngại về sự chuẩn bị này.

Ông để ý thấy nơi giải quyết thủ tục nhập cảnh ở cửa khẩu Hữu Nghị (Lạng Sơn) là một chiếc bàn xuyềnh xoàng chất đầy giấy tờ lộn xộn, khác hẳn sự qui củ của cửa khẩu Trung Quốc ông vừa đi qua. Những vị lãnh đạo của tỉnh Lạng Sơn ông gặp đều là đàn ông đứng tuổi, trong khi phía Trung Quốc tòan đưa lãnh đạo cao cấp là phụ nữ sắc sảo và thanh niên năng động ra đón.

Ông Konoshi mở đầu cuộc gặp với các vị lãnh đạo tỉnh Lạng Sơn bằng việc "thú nhận" cái toilete mốc rêu loang lổ ở cửa khẩu Hữu Nghị, làm cá nhân ông rất sốc. "Nói một cách thẳng thắn và trung thực, tôi bị sốc về sự khác biệt của chất lượng cơ sở hạ tầng khi đi qua biên giới hai nước" - ông nói..."

Có lẽ, những chuyện xảy ra ở Nam Ninh cũng chẳng mấy xa lạ với Hà Nội nói riêng hay Việt Nam nói chung. Tuy nhiên, thấy rõ là người Trung Quốc đồng lòng hơn ta, và ý thức của họ cũng tốt hơn ta rất nhiều. Ta cứ ba phải thế này muôn đời không đuổi kịp, rồi cũng thành quốc gia "ký sinh" hay chăng? Hoàng Sa hay Trường Sa với các bạn thanh niên có lẽ muôn năm sẽ chỉ là những lời hô hào biểu tình suông, mình tự hô, mình tự nghe và mình tự tức tối. Có lẽ, Trung Quốc họ không thèm chấp, vì họ có nhiều việc phải làm hơn, để đất nước họ phát triển nhanh và mạnh hơn. Ai chậm chân thì thiệt!

Các bạn Sinh viên kiến trúc ĐH Phương Đông đã đến Nam Ninh năm nay, các bạn đã nhận ra những gì, đã hiểu thêm những gì và sẽ viết những gì trong báo cáo? Đợi xem ngày 18/02, tôi sẽ đọc báo cáo của các bạn, để xem 1 bộ phận thanh niên Việt Nam bây giờ nghĩ thế nào về khoảng cách, chất lượng cuộc sống và "tầm" của tư duy - bên cạnh những nhận định về kiến trúc và quy hoạch - tất nhiên rồi!

Sự phân hóa giàu nghèo ở đâu cũng có. Xã hội chủ nghĩa sẽ chẳng bao giờ có. Mỗi chúng ta đang ở trên 1 con tàu, ai chạy nhanh, ai chạy chậm, ai sẽ rớt lại... Tôi thấy mình đang chạy rất chậm, và tôi đang ì... Vì thế, tôi mới có thời gian ngồi viết những dòng này ... Ai đọc mà nhận ra động lực để chạy nhanh hơn, làm việc có ích hơn để Việt Nam bớt phận nghèo hèn thì phải cảm ơn tôi đấy nhé!

Chúc mừng năm mới 2008. Mong sẽ có nhiều đổi thay!

NQTuân.

Thứ Sáu, 29 tháng 5, 2009

Oregon, nước Mỹ xa xôi...


Mùa Thu ở nơi ấy chắc đẹp lắm...

Portland, Oregon, West coast - qua lời P nói thật tuyệt vời với những ai thích du ngoạn và có chút ít máu lãng mạn như tôi. Hùng vĩ lắm, thác nước, núi cao, 90p lái xe là tới biển, biển sạch vô cùng.... Portland là thành phố có ba mẹ của P đang sống, P định ra ở riêng khi năm tới định mua nhà.

Boston, East coast - nơi P đã từng học sau đại học - thành phố sinh viên của nước Mỹ, nơi tuổi trẻ luôn ngập tràn ước mơ và hoài bão, cũng đẹp lắm, nhiều bạn bè lắm... P đã có quyết tâm và đã thành công với kế hoạch tổ chức lại cuộc đời của mình trong môi trường sống mới. Tôi khâm phục P!

Sapa, thị xã mù sương nơi núi cao Tây Bắc Việt Nam, dù hẹn năm lần bảy lượt mà tôi chưa thể 1 lần đưa P tới đó. Thị xã lạnh nhưng sẽ ấm nếu ở trong phòng bật lò sưởi và ngồi nhâm nhi tách chocolate nóng. Cùng ngồi nhìn qua cửa kính khách sạn về thung lũng xa xa.... biết đang nghĩ gì trong khoảnh khắc ấy???

Hawaii, cũng đã từng hẹn sẽ gặp tại nơi ấy, nếu như tháng 6 vừa rồi tôi có thể tham gia vào khoá học của EastWest Center trong 1 tháng tại nơi đây ... Hawaii - địa điểm trung gian, từ VN bay sang đó, và từ Oregon bay sang đó, độ dài quãng đường có lẽ chẳng đo được hơn thua bằng chiều dài của ký ức...

Japan - năm xưa P khoe tôi ảnh chụp ở Disney Tokyo, nhìn P đầy hưng phấn khi kể lại chuyến đi. Tôi vui lây vì thấy P rạng rỡ cười. Hy vọng tháng 10 này ở Tokyo, tôi cũng có thể cảm nhận những gì mà P đã chia sẻ với tôi về Japan ngày ấy ...

Châu Âu. Vừa chợt có ý tưởng sẽ là 1 điểm hẹn gặp trong mùa Hè năm tới. 2 tuần P xin nghỉ phép, 2 tuần trường nghỉ Hè. Lang thang Châu Âu. 2 nước mà tôi muốn đến là Pháp và Ý. Còn gì lãng mạn hơn khi lang thang trong những buổi chiều Hè vàng rực nắng, 21h mà trời vẫn sáng và người vẫn đông vui. Không khí này tôi đã từng trải qua ở Dublin, tiếc là khi đó chỉ có 1 mình, chẳng có người bên cạnh.

Pháp và Ý. Đi để biết, đi để học, và đi để gặp lại những thói quen xưa... Gặp nhau ở Charles De Gaule hay Franfurt nhỉ? Book vé sao cho chuyến từ VN và chuyến từ Mỹ đến sát giờ nhau nhé, tìm nhau cho dễ... Lang thang ở Pháp mấy ngày thôi, chạy TGV sang Ý chơi tiếp nhé... Chúng tôi cùng cười lớn. P luôn luôn type LOL. Nói sớm quá. Còn gần 1 năm nữa cơ mà!

Đà Nẵng. Lần gặp cuối. Đường Hoàng Diệu, ngôi nhà cũ kỹ 3 tầng sâu trong ngõ. Chợt nhận ra cái không khí xưa cũ vẫn được tái tạo lại trong các bộ phim dựng về thời chiến. Nằm im trong phòng cuối hành lang tầng 3, mà nghĩ như đang có những tiếng gót giầy lính chiến nện cồm cộp xuống nền nhà, nơi cầu thang, dọc hành lang... Lại nghĩ như đang có các cô gái ăn mặc kiểu Thượng Hải, xì xồ dăm từ giọng Mỹ, tay phì phèo điếu thuốc lá, mắt đánh đu với những sĩ quan Mỹ qua lại nơi này... Chẳng biết sao P chọn nơi thiếu tiện nghi này. Đến bây giờ tôi vẫn nhớ, và nhờ thế mà hiểu được hơn không khí của thời chiến ngày xưa. Cảm ơn về sự lựa chọn.

Oregon, đi 1 vòng rồi lại quay lại Oregon. P hỏi tôi sao ko sang Mỹ, tính chuyện đi khắp nơi mà ko sang Portland? P nghĩ P sẽ lái xe đưa tôi đi chơi. Thiên nhiên bên này đẹp lắm, có sống trong những không gian ấy mới thấy mọi thứ thật phi thường. P vẫn nói và vẫn rủ tôi qua đó. P tự hào về nơi P ở. Tôi vui vì P đã hoà nhập với cuộc sống mới. P là người có ý chí. Tôi buồn vì P không nhớ Đà Nẵng nơi P đã sinh ra. Tôi buồn vì P chưa thật sự hiểu điều gì những người dân Việt Nam hiện nay đang cần. Tôi và P tranh luận. Nhưng cả 2 đều biết nên dừng. Vì cả 2 biết tôn trọng nhau. Có lẽ, vì cả 2 đã không còn trẻ...

Hẹn 1 ngày, gặp nhau trong mùa Thu, ở nơi ấy nắng vàng ...

-------------------------------------------------------------------------------------------------

* Ảnh minh hoạ cho entry này P gửi, Mùa Thu ở Oregon.

NQT.

La cà vỉa hè Hà Nội 12 : Những con đường tình ...


... Đường rất tình, một đường rất tình
Đường rất gần từ ngày xưa lắm
Khi chân qua bỗng nghe đầy tiếng chim
Đường trái tim ...
(Trịnh Công Sơn)

Dễ đến một năm mới viết tiếp serie La cà vỉa hè Hà Nội. Đêm nay, tạm xong một việc, có thời gian nghĩ lại những chuyện đã qua, viết lại những chuyện đã qua, và viết về những con đường tình ...
Những con đường tình Hà Nội, lưu dấu trong trái tim của mỗi người, hẳn không giống nhau. Phải rồi, kỷ niệm thì mỗi người mỗi khác, tình yêu cũng ngọt đắng khác nhau. Đâu có mấy người yêu giống nhau và trải nghiệm những xúc cảm giống nhau. Nếu mỗi lần yêu là một lần ta lặp lại quá khứ, tìm kiếm quá khứ thì hẳn cuộc đời người đó sẽ rất nhạt. Nếu chỉ yêu một lần, tiếc cho nhiều lần khác không được nếm trải những tính cách khác nhau, những thú vị trong cách ứng xử của đồng loại khác nhau. Nếu yêu quá nhiều lần, cũng giống như đồ thị hình Parabol, đi lên cao rồi lại tụt sâu xuống, khó tìm lại cảm giác thăng hoa như những khi chập chững bước đi trên con đường tình đầu tiên... Và thật tiếc cho những ai chưa kịp đi hết chiều dài một con đường tình đã vội rẽ ngang, biết đâu nơi cuối đường ấy, chính là nơi sẽ lưu giữ những khoảnh khắc ngọt ngào nhất của đường tình?

Nhớ những năm lớp 7, trong mắt tôi, con phố Lò Đúc thật vô cùng đẹp. Ngày ấy đường vắng, những hàng cây thẳng tắp xếp hàng hai bên hè phố như so đũa, và những con người thảnh thơi đạp xe len giữa hai hàng cây như những giọt nước nhẹ nhàng trôi êm trên một hành trình tĩnh lặng của một thành phố nghèo chưa có tiếng ầm ì hỗn độn xe hơi xe máy. Những buổi trưa hè oi bức, những ngày thu tháng 9 tựu trường, con phố Lò Đúc như càng thân thương hơn khi chỉ cách trường vài chục mét, là ngõ nhà em ở đó. Lớp C và lớp G chung một tầng nhưng ở 2 đầu hành lang. Mỗi giờ ra chơi đi men hành lang về nơi có nụ cười tỏa nắng. Mỗi khi học về, lại thả hồn chầm chậm dọc phố vắng, đi ngang ngõ mà không dám rẽ vào. Con đường tình thuở ngây ngô khờ dại chỉ có thế. Những ai đã si tình, đã say mê một hình bóng có lẽ đã từng có những bước chân trong đời đi theo tiếng gọi và sự điều khiển của trái tim. Trái tim đang bước đi chứ không phải đôi chân đang rẽ lối. Như nhà thơ Phạm Thiên Thư đi theo nàng Hoàng Thị Ngọ đến ngẩn ngơ, được nhạc sỹ Phạm Duy đồng cảm phổ nhạc thành ca khúc Ngày xưa Hoàng Thị nổi tiếng đến bây giờ, và kết cục của con đường tình ngây ngô thủơ ấy, cũng như nhà thơ ngày xưa :

... Xưa tan trường về, anh theo Ngọ về
Xưa tan trường về, anh theo Ngọ về
Đôi chân mịt mù theo nhau bụi đỏ đường mơ
Xưa theo Ngọ về mái tóc Ngọ dài

Hôm nay đường này, cây cao hàng gầy
Đi quanh tìm hoài ai mang bụi đỏ đi rồi ...

Con đường tình thứ hai, là tôi ở cái tuổi giao thời thanh niên trong những ngày dài biến động theo một Hà Nội đổi mới. Đầu thập kỷ 90, sau những năm ủ dột và loang lổ vì bị chiến tranh tàn phá, những năm bị bao cấp đè nén lên Hà Nội, tất cả bỗng như mở toang mọi thứ. Đổi mới như một bàn tay vén lên chiếc khăn voan thâm nâu vô hình vốn che đi khuôn mặt thanh tú của Hà Nội bấy lâu nay. Tất cả mọi ngóc ngách của khuôn mặt ấy đều được ánh sáng soi rọi - từ những nét thanh tú rạng ngời tới cả những nếp hằn ẩn sâu nơi ngóc ngách. Trong tổng thể một Hà Nội đang rùng rùng thay đổi, người người nhào lên để cố giành lại thật nhiều những thứ đáng lẽ được hưởng trong từng ấy năm bị kìm kẹp, để bù đắp lại những tháng ngày sống như những nhà tu hành khổ hạnh. Trong những tiếng còi xe máy tạp nham và sự chuyển động chưa có khuôn khổ của một thực thể vừa được giải phóng năng lượng bị dồn nén, tôi vẫn tìm thấy riêng cho mình những con đường tình thật lãng mạn, thật nhu mì và vô cùng Hà Nội. Một con phố nhỏ gần trường cấp I cũ, nơi nhà em ở đó. Những chiều đi ngang phố, cố gắng nhìn sâu vào bên trong và tưởng tượng ra một dáng hình. Những buổi học bài chung, ngồi trong nhà nhìn ra cửa sổ, ngõ vắng, phố vắng, thoảng có chú chim sâu lảnh lót lập chập đôi cánh non bay rồi đậu, đậu rồi bay. Cây ổi ngay sân trước vẫn còn vương mùi hương mùa cũ. Những ngày mưa, ngồi nhìn mãi đâu, mơ đi mãi đâu, mọi thứ thật quá trong sáng, như khoảng trời trong tĩnh lặng mà cơn mưa vừa đi qua đã mang đến tặng cho hai đứa qua ô cửa sổ trong veo. Em ở đó, tôi ở đó, mọi thứ dường như cũng lặng im ở đó. Mặc cho bên ngoài đầu con phố kia, mọi thứ ầm ầm chuyển động nhoáng nhoàng, thì thật lạ, con phố ấy - cùng những con người sống trong đó, vẫn cứ bình thản và nhẹ nhàng. Con phố lẫn hồn người vẫn cứ kiêu hãnh toát lên vẻ cao sang hãnh diện, vẫn cứ sống với cốt cách của một Hà Nội như muôn thuở nào...
.
Rồi những ngày bước chân vào giảng đường đại học cũng tới. Lần đầu gặp hôm tựu trường về, đã ấn tượng và nhớ mãi về giọng nói, cách biểu hiện của một con người. Rồi thì năm thứ 2 cũng có dịp gần hơn. Và lại tiếp tục vẽ thêm trên bản đồ những con đường tình. Lang thang nhiều hơn, sát gần nhau hơn và mơ ước nhiều hơn... Những ngày đông lạnh, những ngày hè nắng cháy, vẫn luôn có nhau. Một ngày gặp là một ngày vui. Một ngày xa là một ngày nhớ. Nhớ lắm những con đường lặng lẽ xuyên khu Bách Khoa, nơi nhà người xưa ở đó. Đằng sau là một con mương, trước nhà có một rặng cây và con đường gồ ghề đất. Ngày ấy, cứ đứng trên ban công tầng 2, nhìn xa mãi về phía con mương, bên kia là trường Kinh tế, bên này là Xây dựng, và trước mặt : là người thương. Dưới nhà có bà, có mẹ của người ấy vẫn luôn quý mến và mời ở lại ăn cơm... Phòng bên có bố vẫn hay răn dạy bằng thơ ... Có những tối lang thang trong khu Bách Khoa, khi mà ngày xưa chỉ đi xe đạp, đèo nhau, cảm nhận người ngồi sau như muốn áp vào sát hơn, cảm nhận hơi thở như ấm hơn, để rồi nhận thấy những ngày tháng này, thật ý nghĩa biết bao. Con đường tình còn là đường Lê Duẩn ngang công viên mỗi ngày đi qua, đi chơi, đi lang thang, đều từ Bách Khoa mà đi qua Lê Duẩn. Có những cái cắn nhẹ vào lưng, có những tiếng đập của trái tim dù không áp sát mà vẫn cảm nhận rõ ràng, có những vòng tay dường như cứ muốn đan chặt mãi...

... Đêm xóm nhỏ về khuya, trời thinh lặng
thoảng xa xa nghe tiếng dế gọi tình
lén nhìn nhau chỉ thấy có hai mình
tôi khe khẽ nắm bàn tay em. Ấm ...

E. Henriot có nói "Tất cả đều qua, và cái đẹp nhất của chính chúng ta chỉ là một kỷ niệm mà rồi đến lượt thời gian cũng sẽ xóa bỏ nó". Với tôi, không hẳn là vậy! Là người sống quá nhiều cho kỷ niệm, khả năng lưu trữ cũng rất dồi dào, trong tôi, kỷ niệm luôn đầy ắp, chỉ có mình có muốn trữ nó lại hay giải phóng nó đi không mà thôi. Nhiều năm sau này, Hà Nội trong tôi mới lại thấy có thêm một con đường tình. Cầu Long Biên những ngày chớm Đông, ngày 2 lượt qua cầu khi tối tối. Ẩn trong ngõ nhỏ, sâu trong làng có một nơi chốn rất thú vị. Có cây có vườn, có nhà có ao, và có cả những nỗi niềm thương mến. Có tiếng mưa rơi lanh canh trên mái rạ của ngôi nhà sàn, có tiếng chíp chiu của chim non trong vườn sớm, có tiếng quẫy bụp của cá đớp mồi dưới ao. Đêm nằm nghe tiếng những thớ gỗ nhà sàn nở lép bép dưới tiết trời lạnh thấu xương của những ngày đông Hà Nội. Sáng ngồi nhâm nhi tâm sự 2 người bên khay trà nóng, với ánh sáng chan hòa ngoài hàng hiên hay bên khung cửa sổ gỗ mở ra cả một bức tranh cây lá cỏ hoa xanh ngời. Yên bình và êm ấm, tĩnh lặng và khoan thai, dịu dàng và chia sẻ trong không gian nhà sàn gỗ, mới thấy, tính mình thích những gì ít ồn ào xa lạ, thích những không gian riêng tư và sự sẻ chia trọn vẹn không gian ấy. Con đường tình ngày ngày qua cầu Long Biên quả là con đường đặc biệt. Nó được nuôi dưỡng bởi cảm hứng từ nguồn phù sa sông Hồng, từ gió và nước bao la của thượng nguồn, từ những gì chắt chiu của hồn dân tộc trong không gian ấm cúng của ngôi nhà sàn cổ. Nhớ lắm thay những khoảnh khắc ấy...

2005, lần đầu tiên, con đường tình được nhuộm màu mưa. Mưa rơi ồn ào bên hồ Quảng Bá. Ngồi bên nhau trong quán tôn, nghe mưa gõ nhịp lúc khoan thai, lúc dồn dập ở trên đầu, mà những ngón tay cứ ngại ngùng rồi cũng tìm đến nhau. Bên nhau nhìn mưa rơi, ước sao mưa sẽ rơi thật lâu, rơi đến vô cùng ...

... Xin mưa triền miên mãi không lắng đọng
Cho đôi tình nhân đuối trong giấc mộng
Trong câu ngủ quên trốn câu giã từ
Vì đường xa ướt mưa ...

Vẫn nhớ mãi khi lội nước về buổi chiều hôm ấy. Em ngồi sau, anh luồn lách, vừa đi vừa cười thật to. Người thì cổ vũ, người thì đánh liều. Và mình đã về được đến nhà, ướt, ẩm, nhưng cảm nhận được những vòng tay ôm thật chặt khi cùng chơi lại trò chơi thuở ấu thơ - lội nước và lội nước... Con đường tình hôm ấy đã được mưa đưa đường. Nhưng rồi Mưa - cũng như con người, rồi cũng có lúc tạnh, rồi cũng có lúc ngừng yêu thương. Quá lâu để có thể quên, cũng như quá sâu để có thể lấp. Cũng lâu chừng ấy để có thể là bạn và có thể tâm sự mọi chuyện cho nhau nghe. Bây giờ, em và ta, 2 người bạn, sẽ có một lúc nào đấy, cũng sẽ có dịp ngồi lại để nhìn mưa và nghe mưa. Chắc hẳn bây giờ mỗi người sẽ nghe thấy mưa hát một bài khác, mưa thì thầm những câu chuyện khác, nhưng cả hai rồi sẽ nhìn về phía nhau và mỉm cười, nụ cười nhẹ nhõm vì biết rằng, cả hai đã có thêm người bạn thứ 3 - ấy là Mưa :-)

Con đường tình nào ta sẽ đi? Con đường trái tim nào sẽ đưa ta đến? Cuộc đời đã cho ta gặp nhau, rồi lại làm cho ta không được ở bên nhau, nuối tiếc. Anh vẫn quen với thói quen cũ, ấy là yêu chậm. Nhận ra yêu thì đã quá nửa con đường. L'evis có câu "Tình yêu giống như một trái núi, vừa leo tới đỉnh đã phải xuống liền vì trên đỉnh núi không có chỗ nghỉ ngơi". Con đường tình quen thuộc bây giờ là lối rẽ đầu phố Nghi Tàm. Lối vào nhà em, và cái ngõ hơi chật mà không bao giờ anh quay nổi xe. Ngõ tuy chật nhưng hồn người thì rộng mở. Người thân của em luôn đón anh với nụ cười và sự xởi lởi. Anh luôn mong được nói chuyện với mọi người, được hòa vào không khí gia đình của em. Một gia đình yên ấm, hạnh phúc, sẽ là nền tảng rất cơ bản để hình thành nhân cách của từng thành viên. Anh thấy em thật may mắn khi được sống vui và hạnh phúc trong gia đình như thế. Rồi những tối mình đi lang thang, ngồi sau anh em cười rúc rích, con đường tình của mình là những ngõ nhỏ ngoằn ngoèo ven hồ Tây, là con đường ven sông Hồng mát rượi gió, là những khi anh cố tình đi ngang khu mả Tàu có những rặng cây ổi thơm phức, và anh trêu em... Bây giờ, cuộc sống mỗi người đã rẽ một lối đi khác. Có những thứ mà ta biết ta sẽ tiếc nuối mãi về sau. Hà Nội luôn sống quá nhiều cho quá khứ, tôi sinh ra ở Hà Nội, tôi lớn lên ở Hà Nội, tôi sống với gia đình 3 thế hệ của tôi ở Hà Nội, và tôi thật sự không bao giờ có thể quên quá khứ, quên em. Với tôi, em mãi đẹp, trong sáng và thơm ngát như những bông hoa của làng hoa Ngọc Hà, Quảng Bá - nơi em đã lớn lên và tỏa hương giữa lòng Hà Nội ...

Bên lúa, anh bên lúa cánh đồng làng ven đê
Hồ Tây xanh mênh mông trong tươi thắm nắng chiều
Làng em làng hoa, hoa thơm ngát bốn mùa
Hồ Tây đôi bên trong tình yêu hoa lúa rộn ràng ...

* * *

Những con đường tình sẽ kéo dài đến đâu nữa? Sẽ mở rộng đến đâu nữa? Khi nào Hà Nội còn hoa Sữa, khi nào trái tim còn đập và tâm hồn còn chưa tìm được bến đỗ yên bình cuối cùng, sẽ vẫn còn những con đường tình. Cho tôi, cho bạn hay cho tất cả chúng ta? Ai cũng có quyền được tận hưởng những gì mình đã gieo trồng, nhưng cần nhớ : Hãy gieo đúng mảnh đất tốt và phải chăm sóc thật cẩn thận. Tôi tin, sẽ có ngày tôi và bạn hái được quả ngọt :-)

Cảm ơn những con đường tình. Nó làm cho tâm hồn chúng ta phong phú hơn, cho cuộc sống chúng ta thi vị hơn, và vẽ nên những bức tranh cuộc sống nhiều màu sắc hơn. Trong đó có tôi, có bạn, có mọi người, và có cả niềm hy vọng!

Cùng chờ nhé!

Viết cho những gì đã qua...


Nhật Thực
14/5/2009

La cà vỉa hè Hà Nội 11 : Nghe mưa trong căn gác cổ ...


Mưa, hạnh phúc hay nhọc nhằn?

Tiếng mưa! Những âm thanh đều đều không đủ sức ru những cuộc đời nhọc nhằn mưu sinh bớt lo toan để tạm nương vào giấc ngủ. Mưa đến, có thể là hạnh phúc đấy, mà cũng có thể là nhọc nhằn thêm đấy... Trong những câu chuyện buồn, Mưa thường được vay mượn như một cái cớ để đẩy sự bi kịch đến tột cùng của xót thương. Hình ảnh dạng này được khai thác nhiều đến mức hễ cuộc đời nào bị hắt hủi, xua đuổi là phải bước ra khỏi nhà trong một đêm mưa. Dường như, Mưa được sử dụng nhằm tải thêm sức nặng cho câu chuyện, và giúp người kể chuyện thêm tự tin để hoàn thành sứ mệnh đi tìm sự đồng cảm xót xa của loài người cho tác phẩm. Mưa hay là nước mắt???

Có lúc nào, ta nằm lặng yên trong không gian tối, mắt và tai hoán đổi cho nhau để nghe mưa rơi. Mắt im lìm thư thả mơ màng, và tai làm thay công việc của đôi mắt. Tai đang đọc từng tiếng mưa, tai như đang nhìn thấy từng vòng tròn nhỏ được mưa vẽ ra trên mặt nước, rồi chợt tan biến để hàng ngàn vạn li ti đốm bọt nổi lên. Rồi cũng vỡ tan. Mưa, rồi cũng thành hư vô. Chẳng còn hình hài cụ thể, Mưa lúc này tha hồ uốn lượn nhảy múa trên những không gian tạo hình do con người mặc sức tưởng tượng ra. Đôi tai lúc này mặc sức vẽ lên bức tranh mướt mát của không gian bên ngoài, được đệm nhạc bằng tiếng mưa rơi. Bức tranh ấy sống động như một thực thể, Mưa đã đem cuộc sống len lỏi vào những giác quan nhạy bén của con người...

Mưa, chuyện tình Ngâu sẽ mãi chẳng bao giờ thành...

Trong bài hát Mưa trên phố Huế do đạo diễn Đinh Anh Dũng minh họa hình ảnh. Mưa đã là chứng nhân cho một câu chuyện tình không thành. Hai người ước hẹn với nhau nhưng rồi không thể cưới được nhau. Cái nhọc nhằn và áp lực cuộc sống của xứ Huế thật đẹp nhưng cũng nhiều tủi buồn đã để Mưa một lần nữa phải đóng vai trò phân định. Chọn cuộc sống chắc chắn và đủ đầy hơn nơi phương xa, cô gái nghe lời mẹ gạt nước mắt bước đi theo đoàn rước dâu ra đầu ngõ. Người bạn tình nghèo xứ Huế đứng lặng bên cánh cổng nhìn niềm thương yêu của mình dù ngay đây đấy, thấy trước mặt mà rồi sẽ mất khỏi vòng tay mình. Cuộc sống rồi sẽ tạm lấp đi những miệng hố đau buồn, cũng như mưa xuống sẽ tạm san phẳng những mấp mô lồi lõm trên mặt đất này. Mưa - cũng như cuộc sống - rồi sẽ để lại trôi đi, và những gì là sự thật sẽ vẫn còn lại đó. Sau nhiều năm trở lại Huế, người phụ nữ lấy chồng phương xa vô tình bước vào trú mưa dưới một mái hiên nhà. Quay mắt sang bên, một người đàn ông cũng vừa bước vào trú mưa. Họ nhìn nhau, rồi bàng hoàng, rồi xáo tung mọi thứ tưởng như đã chôn vùi yên lặng dưới đáy sâu. Mưa hay cuộc đời đã sắp đặt một lần trả vay ước lệ. Không dám nhìn lại người xưa thêm một lần nữa, người đàn bà trong bộ áo dài đen đã là người phải bước vội ra dưới mưa để chạy trốn quá khứ, để hoàn tất câu chuyện về những đúng sai của đời người. Mưa ở Huế rất buồn, mắt người đã chan hòa nước mưa, còn những kỷ niệm quá khứ không thể như mưa có thể chảy trôi mãi nơi nào - mà sẽ luôn ám ảnh những ai còn nặng nợ với đời, với người ...

Ở một góc nhìn khác, Mưa lại là nhân chứng cho những lỗi lầm - hay sự tìm thấy hạnh phúc - của cuộc đời. Bao nhiêu câu chuyện đã xảy ra trong đêm mưa? Bao nhiêu sự phản bội, những hành động bột phát đã ào đến theo cơn mưa. Trong những đêm mưa gió bão bùng, bao nhiêu tâm hồn cô đơn đã phải mượn đến mưa gió để đủ dũng cảm đi tìm thấy nhau trong những không gian khô ráo? Trong những căn gác cũ, những bức tường và chiếc quạt trần cổ đã bao nhiêu lần là chứng nhân câm lặng? Tiếng mưa hay tiếng khoan dung nhẹ nhàng của đất trời cho những đứa con phạm lỗi? Hay phải chăng mỗi giọt mưa như một lời kể tội?

Mưa - nỗi buồn hay sự sống?

Mỗi giọt nước, khi rơi xuống từ trời, là một lần ngắn ngủi được mang sứ mệnh đem đến hạnh phúc hay khổ đau cho muôn loài. Mưa vừa đủ đầy cho mùa màng bội thu, cho những con sông cái hồ no căng nước ngọt, cho thế giới này được nảy tràn sự sinh sôi phát triển. Nhạc sỹ Văn Phụng đã nhìn thấy Mưa đem tươi vui về cho thắm áo nâu, mưa cho nương dâu và khoai sắn lên màu... Sự tích cực tham gia của cỏ cây muôn loài trong bản hòa tấu vĩ đại của thiên nhiên đã đưa Mưa lên vị trí nhạc trưởng. Người nhạc trưởng có quyền tấu lên những cung bậc cảm xúc khác nhau của thiên nhiên, đây là câu trả lời cho những ai còn day dứt hoài nghi về sự diệu kỳ của Mưa.

Hà Nội, một đêm mưa rả rích...

Có những đêm nghe mưa nằm nhớ lại...

Trong một căn xép nhỏ trên phố cũ Ngô Thì Nhậm, hay trong một nhà sàn giản dị ven đô, những đêm mưa quá khứ - hiện tại vẫn thường xuyên trở về trong tâm trí của một người ít nhiều hay bị ảnh hưởng bởi quá khứ như tôi. Những đêm mưa thưở xưa - ngày còn đi học cấp I, II là những đêm tuyệt đối buồn. Ngày ấy, hễ cứ mưa là Hà Nội rất hay mất điện. Tháng 10, mùa bão về. Tối lạnh, mưa buồn, đường phố vắng, leo lét đèn dầu. Những đêm mưa nhỏ, ẩm ướt, thảng thốt ngoài trời có tiếng chim kêu run lên vì lạnh. Nơi cột điện đầu phố hay dưới mái hiên nhà, người bán hàng nước quây trong tấm nilon trắng đục, đầu chụp cái nón mê méo mó đã cũ tướp tơi lá cọ, ngồi co ro chép miệng than trời. Có lẽ, cuộc đời mưu sinh nơi góc phố mãi luôn là bè trầm cho bản hòa tấu của Mưa. Trong bức tranh ảm đạm ngày mưa, càng không thể thiếu những con người ngày đêm chăm lo bú mớm cho cái miệng ăn của người dân đô thị. Bùn lấm từ chân đến đầu, lầm lũi quẩy gánh hàng nặng trĩu nỗi lo âu trong một ngày mưa ế khách, rồi những bà, những chị gắng gỏi đạp xe thồ nặng hàng lê chầm chậm qua phố. Trên trời, Mưa đang xối xuống, dưới đất ý chí và nghị lực sống đang gắng gượng vươn lên. Ai đó có nhìn thấy trong mắt họ có mưa???

Có những khi mùa Đông, những đêm gió lạnh về sớm cử Mưa đưa đường. Trong nhà vội vàng mở tủ lấy quần áo lạnh. Ngoài đường, ai cũng tranh thủ hoàn tất mọi việc để có thể về nhà sớm hơn. Những em nhỏ, những cụ già được lo lắng chăm sóc kỹ hơn. Mưa dường như đã báo hiệu một sự càn quét vô tình và không nhân nhượng của thiên nhiên sắp lướt qua. Những ngày này, bà nội tôi khó ngủ hơn. Thời tiết mưa ẩm rồi lại lạnh chuyển hanh khô quá nhanh, bà không đêm nào không phải ngồi dậy dựa lưng vào tường để có thể thở được. Những ngày đó dù còn trẻ con, sao tôi chỉ mong Mưa đừng mưa nhiều quá, lạnh đừng lạnh giá quá, để những người già như bà tôi, để những em nhỏ thiếu thốn áo quần, để những người đêm đêm vẫn à ơi rao quà muộn ngoài đường bớt khổ hơn. Mưa - xin hãy làm vai trò của người ban phát sự sống và thương yêu.

Mưa trong căn gác cổ tuổi thơ ...

Nhớ những ngày hạnh phúc nằm nghe Mưa rót mật vào bên tai, nằm ngủ vùi trong sự yêu thương bên cạnh, nằm im nhắm mắt tận hưởng sự diệu kỳ của cảm xúc thăng hoa trong cung bậc bay bổng của bản hòa tấu Mưa... Nhớ những khi cùng đi dưới Mưa, thấy như Mưa đang nhảy nhót đùa nghịch bên ngoài làn áo nilon mỏng. Chợt nhớ khi mình còn trẻ nhỏ, chui trong tấm áo mưa của bố, mẹ đưa đi học mỗi ngày là cả một thế giới tưởng tượng bên trong. Mình đang đi đến phố nào rồi nhỉ, sắp đến trường chưa? Bố cứ đạp xe chầm chậm qua hồ, trẻ con ngồi sau vén tấm áo mưa lên thấy mặt hồ nước mưa trắng xóa, chợt thấy mình như hiệp sĩ đang dũng mãnh vươn mình thách thức trời cao. Cũng có những khi hai anh em cùng đi học dưới trời mưa, ngồi sau bố đèo mà thì thầm nói chuyện dưới tấm áo mưa đủ dầy dặn để chở che hai tấm thân gầy nhỏ, mà thấy áo cũng rất mỏng và đủ ánh sáng để nâng cánh cho trí tưởng tượng trẻ thơ...

Bây giờ thì đã khác. Nghe mưa ít còn thấy cảm giác lãng mạn bay bổng ngày nào. Ở cái tuổi có quá nhiều mục đích chưa hoàn thành, nghe tiếng mưa như cảm thấy mọi thứ bề bộn đang bày ra trước mắt. Nhìn thấy mưa không còn là những đốm tròn nhảy múa nữa, mà là những vòng tròn lặp đi lặp lại một cách vô hồn. Nhiều khi nhìn mưa chẳng nghĩ gì, chỉ thấy rỗng không!

Căn gác cổ bây giờ đã xa lắm rồi... Mọi thứ xung quanh ào ào chạy như thể nhấn chìm những ai không kịp tham gia cuộc đua. Không gian bây giờ chỉ dành cho Mưa sự trân trọng tối thiểu. Bản nhạc hòa tấu cất lên vẫn người nhạc trưởng đó vẹn nguyên tài năng và sự hưng phấn, nhưng các thành phần tham gia đã tản mát nhiều rồi. Ai cũng phải bận rộn lo toan cho cuộc sống đâu còn thời gian chơi nhạc và nghe nhạc, đâu còn trẻ nhỏ nào vừa tắm mưa vừa thưởng thức nhạc Mưa bằng tất cả mọi giác quan của mình. Đường phố bây giờ coi Mưa là thiên nạn, ngập lụt, tắc đường, chen chúc nhồi nhét, đâu như thưở xưa, mỗi khi mưa to đầu phố ngập là cả đám trẻ con lại ùa ra lội nước tưng bừng, mà ngày đó xe cộ cũng ít, thảng có chiếc xe chạy chậm qua, đánh lên những con sóng dập dềnh, dập dềnh như chuyên chở những niềm vui nhỏ nhoi trẻ con ... Đến khi lớn vẫn còn bản năng để quay lại thú vui thơ trẻ ấy, vẫn nhớ một ngày tháng 5 cách đây vài năm, tôi và em lội nước từ Phủ Tây Hồ về trên chiếc xe của em, vẫn những con sóng đó, nhưng chúng tôi đã là người tạo ra những con sóng dập dềnh cho đám trẻ hân hoan bên đường. Mấy năm mà thay đổi nhanh quá rồi ...

Mới đây mà đã đấy, mọi thứ đi mà không ngoảnh mặt lại...

Mưa và căn gác cổ. Lại thêm một ngày Hà Nội mưa ...

NHẬT THỰC
đêm mưa 08/08/2008

La cà vỉa hè Hà Nội 10 : Hà Nội - ngày những đứa con ra đi ...


Hà Nội - một thành phố sống quá nhiều cho hoài niệm mà đang quên mất tương lai, một thành phố có quá nhiều do dự và lưỡng lự, có quá nhiều cân nhắc đến mức lãng phí thời gian và để tuột mất những cơ hội tốt. Phải chăng do bản tính của Hà Nội là sống chậm, chuyển động chậm và tô hồng sự thư thái trong lối sống đến mức ngủ quên trước những vận hội phát triển?

Hà Nội của tôi, dù rất yêu quý nhưng nhiều lúc tôi thấy sốt ruột với sự chậm chạp của thành phố. Sự chậm chạp của những chính sách và sự tụt hậu về tư duy quản lý đô thị của chính quyền. Suy nghĩ kỹ trước khi làm là tốt, nhưng đắn đo cẩn trọng đến mức vô cảm với những băn khoăn khổ sở của người dân thì khó có thể thông cảm. Sự e dè và ngại mất ghế của lãnh đạo, cùng tinh thần làm chủ tập thể thâm căn cố đế tồn tại trong tư duy và trở thành kim chỉ nam hành động của bộ phận quản lý nhà nước đã dồn Hà Nội vào tình trạng nguy hiểm - sự nguy hiểm gây ra bởi việc thiếu khả năng kiểm soát và dự báo kém.

Một Hà Nội của quá khứ đã là cảm hứng cho biết bao văn, thơ và nhạc, tranh và tượng, phong cách sống và giọng nói của nhiều thế hệ,... bỗng một ngày, người Hà Nội ngậm ngùi nhận ra, Hà Nội đang nghe nhạc của nơi khác, đang xem phim của nơi khác, đang mặc phong cách của nơi khác, đang được định hình thị hiếu bởi tư duy được tạo ra từ nơi khác... Cho dù đây không phải là sự phân biệt địa danh hay khu vực, song cần phải thấy rõ, Hà Nội ngày nay là Hà Nội gì? Một Hà Nội "nhập khẩu" quá nhiều văn hóa lối sống của nơi khác. Thành phố đã mất đi sức cạnh tranh trên thị trường sản xuất các sản phẩm văn hóa. Cũng giống như một thời thế hệ trẻ Việt Nam tô son thâm sì Hàn Quốc, đội mũ Yumì và ăn Kim Chi thay cho Nộm ngó Sen, Hà Nội bây giờ đang mờ dần những đặc trưng văn hóa gốc, đang sống bằng văn hóa thay thế vốn được tạo ra ở nhiều nơi khác, vì bản thân Hà Nội đang chết dần chết mòn cái cây tâm hồn của mình. Nói thế có cực đoan quá không? Rõ ràng, với tư duy hẹp hòi và sự kém cởi mở trong quản lý đã đẩy các nhà sản xuất sản phẩm văn hóa ngày một rời xa Hà Nội. Những ai còn ở lại chật vật tìm một môi trường sản xuất chuyên nghiệp với khả năng cạnh tranh cực thấp. Sự phập phù thành bại của một dự án đôi khi không quyết định bởi chính họ, mà lại nằm trong tay những quan chức kiểm duyệt, hay những người làm công ăn lương nhưng lại thiếu một nhận thức nghề nghiệp chuyên nghiệp. Một chương trình văn nghệ tổ chức tại những địa điểm biểu diễn hàng đầu của thủ đô, đôi khi hay lại thành dở chỉ vì nhà tổ chức quên không đưa phong bì bổi dưỡng cho người kéo phông, hay anh trực điện... Thủ đô ngày một tỉnh lẻ, và người dân thì ngày một thiệt thòi vì những đặc sắc văn hóa - lẽ ra họ phải được hưởng thụ - thì nay chối bỏ thủ đô trong sự tự mãn ít có căn cứ của các nhà quản lý... Hà Nội - nay là nơi chốn lông bông của những nghệ sĩ quá "nghệ sĩ", mà với những người như vậy - sản phẩm thường rất thất thường. Trong những thất bại rất có thể lóe sáng một kiệt tác, nhưng thường thì chỉ thấy bề mặt thất bại hiện ra trên cái mặt ao tù văn nghệ.

Sự đa dạng về thành phần xã hội và chủng tộc thường đem đến những thành công cho xã hội đó. Cũng giống như sự hạn chế về nguồn gen sẽ khó tạo ra nhiều tính cách và dáng vẻ đa dạng. Nếu Hà Nội cứ khư khư ôm lấy những tự mãn quá khứ, cứ tự giương lên những ảo ảnh hào hoa thanh lịch đã phai nhạt tự thưở nào, cứ liên tiếp đưa ra những chính sách quản lý kiểu tự cô lập và tự cung tự cấp - thì một ngày nào đó - Hà Nội sẽ "rặt" Hà Nội - đóng cửa trong lũy tre làng yên bình, an ủi nhau giữa ốc đảo như một cộng đồng người tách biệt. Hà Nội thanh lịch kiểu gì khi từ chối những nề nếp văn minh, khi những nghệ sĩ tên tuổi xuất hiện trên sân khấu trong những buổi trao giải trang trọng với trang phục nhếch nhác, luộm thuộm. Họ mãi mãi giương lên cái TÔI để khẳng định về thói ăn mặc thiếu tôn trọng công chúng và bôi bẩn buổi lễ. Hà Nội hào hoa kiểu gì khi thói ăn nói của người Hà Nội rất "bao dung" cho các từ ngữ bậy, thói du côn trong ứng xử nơi công cộng. Những người nước ngoài, người miền Nam ra Hà Nội rất sợ mỗi khi va chạm với người Hà Nội vì họ rất lỗ mãng và đôi khi đánh nhau để khẳng định đúng -sai. Một xã hội được tổ chức tốt phải được vận hành theo những quy ước đã được cộng đồng công nhận, chứ không còn nguyên thủy hay hoang dã như xã hội loài vật mà phân định bằng sức mạnh. Hình ảnh và xây dựng hình ảnh ngày nay rất quan trọng. Hà Nội nghiệp dư và lãng mạn quá mức khi vẫn tưởng rằng mình đẹp. Trước đây, tôi cũng giống như nhiều người khác - tưởng rằng chạy theo hình ảnh là việc phù phiếm, nhưng nay, thẳng thắn mà nói - nội dung và hình thức phải đi đôi với nhau. Nói thì dễ, nhưng thay đổi cách nghĩ dẫn tới thay đổi cách làm là việc không dễ một sớm một chiều ở một nơi bảo thủ như Hà Nội...

Hà Nội - sẽ phải trả giá trong 10 - 15 năm nữa vì những hoạch định ngày hôm nay. Thành phố thiếu những dự báo và giải pháp quy hoạch đột phá. Hôm nay điều chỉnh, vài năm sau lại điều chỉnh - giống như một tấm áo vá. Bà mẹ nhân từ là nhân dân có thể sẽ mãi tha thứ cho đứa con chính quyền đô thị, song bà mẹ ấy không thể không tủi lòng khi thấy trên sân chơi ngoài ngõ, con người thì ăn mặc tươm tất sáng sủa, con mình thì nhếch nhác chắp vá. Bà mẹ ấy cũng có lỗi một phần - lỗi ở sự quá bao dung và nhân từ. Còn đứa con ấy - như nhiều cậu ấm khác đã nhờn quen với sự bao dung của người mẹ - mãi mãi không thể lớn và không đàng hoàng trưởng thành để gánh vác những việc lớn. Đứa con ấy chỉ quen làm những việc nhỏ, áo rách chỗ này thì vá, gấu quần sờn chỗ kia thì khâu. Một thành phố 5 triệu dân và sẽ còn tăng thêm nhiều - bởi đây là kết quả tất yếu - không thể chỉ quản lý bằng mệnh lệnh duy ý chí, không thể bằng áp đặt. Chính quyền đô thị phải khác, chính quyền đô thị phải nhanh chóng lớn lên, không thể mãi mãi mè nheo bà mẹ, không thể lợi dụng lòng nhân từ của bà mẹ nhân dân thêm nữa...

Hà Nội - mỗi ngày lại có thêm nhiều đứa con ra đi tìm bến đỗ khác. Cũng có người ra đi để trở về, cũng có người sẽ ra đi và đứng từ xa nhìn Hà Nội, âm thầm cúi mặt gói lại những kỷ niệm cũ. Thành phố tràn ngập tình yêu thương, nhưng thành phố ấy sống cho nhung nhớ quá nhiều mà quên mất rằng đời người còn có nhiều việc khác phải làm. Thêm một người bạn ra đi, bỏ lại sau lưng một Hà Nội nay đã trở thành quá khứ. Quá khứ đẹp lúc nào cũng gợi lên những cảm xúc khó tả. Có lẽ, với nhiều người con Hà Nội, quá khứ về Hà Nội đẹp nhưng cần phải sống cho hiện tại...

Hà Nội nay đã không còn là nơi chốn bao dung của nhiều đứa con. Hà Nội nặng định kiến và không dễ mở lòng với những dòng chảy lạ. Thói đời tự nhiên, chỗ nào đất tốt thì cây mọc xanh tươi. Đời người chỉ có 1 lần sống, Hà Nội tiễn những người con ra đi tìm môi trường phù hợp hơn - để từ nơi xa đó nhìn lại Hà Nội - để hiểu thành phố của mình hơn...

Viết ra những dòng này thật không dễ dàng gì, khi lại vừa biết tin có thêm 1 người bạn sẽ bỏ lại nơi chốn thân quen để đi tìm một môi trường sống và làm việc mới, để thay đổi bản thân, và để chắp cánh cho những hoài bão đã nung nấu từ lâu nay... Hà Nội, mau thức tỉnh!


N.Q.Tuân
03/2007

La cà vỉa hè Hà Nội 9 : Hà Nội - Hương mùa Hè


Hà Nội - Hương mùa Hè

... Em ơi! Hà Nội - phố!

Ta còn em đám mây in bóng rồng bay
Cổng đền Quan Thánh
Cờ đuôi nheo ngũ sắc
Còn em dãy bia đá
Nhân hình hội tụ
Rêu phong gìn giữ nét tài hoa ...

(Trích trong bài thơ HÀ NỘI - PHỐ của tác giả Phan Vũ - 1972)


Đã lâu lắm rồi, hôm nay tôi mới có hứng thú trở lại với Serie La cà vỉa hè Hà Nội. Với những thay đổi trong công việc, tình cảm và một chút buồn riêng tư có thể sẽ "tiêu diệt" cảm hứng, hoặc ngược lại - có thể làm cho bài viết nhiều cảm xúc hơn. Dù sao cũng xin chia xẻ ...

* * *

Hà Nội - những ngày Hè gợi cho tôi nghĩ đến sự sung sướng trong cảm giác tự do bay nhảy và vui đùa. Không phải ngẫu nhiên mà nhà làm phim Trần Anh Hùng đã xây dựng câu chuyện phim về một gia đình Hà Nội với 3 chị em gái trong bối cảnh một mùa Hè êm đềm, nhàn hạ, thư thả song cũng chất chứa không ít biến động - một mùa Hè chiều thẳng đứng. Hãy điểm qua 24h trong một ngày Hè trên mảnh đất Hà Nội với những ghi nhận cá nhân thật khó quên ...

24h chắc chắn là một khoảng thời gian không dài với đa số nhân loại. 24h trong mùa Hè của Hà Nội có những tốc độ chuyển động rất khác nhau. Thành phố thật hối hả khi sớm mai hay lúc hoàng hôn, êm đềm như thủ thỉ những âm thanh êm ái trong màn đêm, ngưng đọng chói chang giữa buổi ban trưa dưới sức mạnh quyền uy của mùa Hè. Trong trí nhớ của tôi về mùa Hè thuở nhỏ, ấn tượng sâu đậm nhất vẫn là khoảng thời gian buổi trưa tại nơi nhà tôi ở. Buổi trưa nơi đây khác xa buổi trưa trong căn nhà phố của bà nội gần chợ Hôm với khoảnh sân trong khá yên tĩnh và biệt lập, với cái giếng trong mát luôn sẵn sàng cung cấp những gầu nước mát lạnh thưở Hà Nội thiếu thốn đủ thứ - kể cả nước sạch hàng ngày. Ngày ấy, nơi khu nhà tôi ở có không gian xung quanh im ắng đến mức có thể nghe được tiếng thở khẽ của lá cây Vông nơi đầu ngõ, nghe thấy tiếng chim bồ câu đập cánh trong tổ đầu chái nhà, nghe thấy tiếng đàn gà mệt mỏi xệ cánh chợt ồn ào vì có vài nhép gà con tranh chỗ trú nắng dưới đôi cánh của mẹ, nghe thấy tiếng kêu não nuột của con thạch sùng nơi góc nhà như đang đếm thời gian qua mau... Thế giới trẻ thơ vốn luôn ồn ào náo nhiệt trong những ngày Hè cũng chợt im lặng như tôn trọng quyền lực tối thượng của sức nóng mà mùa Hè rộng tay ban phát khắp mọi ngóc ngách của Hà Nội.

1987

Hương mùa Hè ngày ấy được đám trẻ con thoải mái tìm tòi và cảm nhận trong 8 giờ "vàng ngọc" khi bố mẹ chúng còn đang miệt mài ngoài công sở. Sau phần khởi động của ngày mới với các anh chị phụ trách Đội, mà nhớ nhất là 100% trai gái trong độ tuổi từ lớp 7 trở xuống phải có mặt lúc 6h sáng tại đường trước ngõ để tham gia sinh hoạt Hè. Từ đứa lớn lớp 7 đến đứa bé mới lớp 3 đều chăm chỉ hào hứng tập thể dục nhịp điệu cải biên mỗi sáng theo hướng dẫn của các anh chị phụ trách. Cái đứa ít tham gia đầy đủ như tôi đã rất thắc mắc và tức tối vì không biết gì về phương án 0-3-6-9 mà bọn trẻ trong ngõ bàn luận với nhau suốt 1 tuần trời. Vâng, 0-3-6-9 là số bước chân để dàn đội hình chuẩn bị tập thể dục buổi sáng. Theo đó, cả đám trẻ trong khu được quy định xếp thành 4 hàng ngang, khi nào phụ trách hô : Chuẩn bị dàn đội hình, thì hàng cuối cùng vốn toàn đứa cao to gộc sẽ đứng yên, tiếp đó hàng trên cùng vốn toàn lít nhít sẽ bước lên 9 bước, hàng thứ 2 bước 6 bước và hàng thứ 3 là 3 bước. Chỉ đơn giản có vậy nhưng bọn trẻ con trong ngõ kiên quyết không phổ biến cho những đứa trót nghỉ buổi tập đó. Bí mật con trẻ này đã khiến khối đứa ăn không ngon ngủ không yên suốt mấy ngày ...

Xong màn thể dục, trở về nhà sẽ có ngay món ăn sáng ngon lành mà mẹ đã chuẩn bị sẵn. Ngày xưa hàng quà không nhan nhản như bây giờ, và thói quen ăn quà sáng chưa phổ cập cấp I, II như thời nay. Trong 4 mùa thì bữa ăn sáng trong những ngày Hè có lẽ là bữa ăn hứa hẹn nhiều khám phá nhất đối với trẻ con. Sau 7h30 là khoảng thời gian con ngõ nhỏ biệt lập được chuyển giao từ các ông bố bà mẹ khó tính sang cho những ông chủ, bà chủ nhỏ nhiều trò và nhiều kẻ liều lĩnh. Nếu tình cờ đến con ngõ trong một sáng ngày hè, sẽ thấy cực náo nhiệt và ầm ĩ với sự tham gia của vài chục "mống" từ lớp 1 đến lớp 8. Không hiểu sao nhưng ngày đó giới thiếu niên và thanh niên ở ngõ nhà tôi phân biệt đẳng cấp rất rõ ràng. Chỉ vui đùa tập thể cho đến lớp 8, sang lớp 10 (ngày đó không phải học lớp 9) là phải thay đổi, con gái thì phải đoan trang hơn không tham gia vào hội hè đình đám của bọn trẻ, con trai thì phải lo đến nhà bạn cùng lớp để tụ tập và làm những trò bí hiểm... Dù sao thì, từ lớp 1 đến lớp 8 cũng đã đủ để tạo nên một thế giới tuổi thơ đầy sôi động. Góc này là một nhóm nữ đang chơi nhảy dây chun buộc vào 2 cột nhà. Góc kia - dưới giàn cây hoa giấy cực lớn, mấy cậu nhỏ đang mắt nhắm mắt mở bắn bive. Dưới hiên cuối nhà là mấy chị em lớn nhỏ đang chơi đồ hàng, đang bán chè bán cháo. Chè là những quả găng vàng sẫm li ti được nhặt ra từ rặng cây găng ven mương nước cuối ngõ, phở là lá găng được thái nhỏ li ti làm sợi phở, thịt là những miếng bánh quế xé vụn ra... Tựu chung là hàng ăn nào cũng khá đông khách, cũng dùng những tờ xổ số đã quay để giả làm tiền, và khách mua phở cuối cùng chỉ vì mấy miếng bánh quế thơm tho. Bọn con trai chơi bắn bi được 1 lúc lại chạy ra ăn phở, nhiều khi mua nhiều quá lại làm chị em bán đồ hàng phát sợ vì hết "thịt". Nơi bể nước lớn dùng trữ nước chung cho cả ngõ bỗng trờ thành bàn thi đấu bóng bàn cỡ lớn... Dưới rặng tre ven mương nước - nơi yên ắng nhất của ngõ, cũng có hàng may quần áo búp bê. Vải thừa vải vụn được góm góp lại, tụ tập một số thiếu nữ tương lai ngồi may vá cũng ra dáng nhà nghề. Rặng tre kêu cọt kẹt mỗi khi có cơn gió thổi qua, thỉnh thoảng phía khu fashion lại thấy chị em rú lên vì gió vừa ban tặng vài con sâu róm đi du lịch từ rặng tre rơi xuống. Bọn con trai đang chơi bi được thể đem làm thịt xiên nướng gửi tặng quán ăn đồ hàng. Chắc chắn là chủ quán chạy vứt cả hàng cả quán... Mùi quả Găng hăng hăng, mùi bánh quế thơm tho, mùi lá tre ngai ngái, mùi mồ hôi nhễ nhại... tất cả đã quyện vào trong một tổng phổ hương mùa Hè của tuổi thơ tôi ngày ấy.

Nếu như buổi sáng mát mẻ đa phần là các trò phục vụ chị em, thì đến buổi chiều, anh em thoả sức với các trò chơi vận động. 3h là thời điểm các đội bóng ra sân. Rất may khi đối diện khu nhà là một nhà trẻ với sân chơi được sử dụng chung. Vào buổi chiều, trên sân này sẽ có các trận thi đấu bóng đá, bóng chuyền trẻ con với lưới là một sợi dây chun căng ngang, rồi cầu lông, chơi đồ, bịt mắt bắt dê,... và tất nhiên là khu vực bể nước lại có bóng bàn. Tôi vẫn nhớ ngày đó truyền hình Việt Nam phát đen trắng, và bộ phim HOT nhất thời đó chính là Bôm-bốp Đi-a-nốp - một phim anh hùng ca của Liên Xô. Học tập Bôm-bốp Đi-a-nốp, đám con trai và cả một vài cô nàng mạnh mẽ thường xuyên luyện tập màn đổ bộ bằng cách trèo từ bể nước lên nóc trạm bơm và xếp hàng rồi nhảy xuống đất như nhảy dù. Khoảng cách khoảng 2,5m. Cũng có màn học tập anh hùng đu dây bằng cách đu từ nỏc trạm bơm lên đường ống dẫn nước rồi phi thân xuống đất. Thỉnh thoảng cũng có vài vụ trật khớp bong gân, nhưng may thay chưa có đứa nào què... Trẻ con không thiếu trò để nghịch, thỉnh thoảng cả hội lại rủ nhau ra mương bắt cá. Những con cá bảy màu sặc sỡ, cá Thái Hà vàng xanh bé nhỏ bỗng trở thành nguồn vui của cả đám trẻ con. Lâu nhâu cũng tay vợt tay lọ, cũng chia nhóm chặn dòng lùa cá. Bắt được con nào đẹp thì tha hồ bình phẩm nhận định. Mà cũng lạ, cái đám bảy màu chỉ đẹp khi sống trong mương nước bẩn. Mang về nuôi trong bể cảnh chẳng mấy chốc mà "nhan sắc" tàn phai nhợt nhạt. Cũng như người tha hương, như kẻ lạc loài, sẽ chẳng còn là mình nếu thiếu vắng bạn bè và đời sống quê hương... Hương mùa Hè cũng có cả mùi tanh nồng của mương nước cạn, có mùi ngải của cây lá rụng rơi lả tả trên mặt nước, mặc cho số phận đẩy đưa chảy mãi đến nơi nào ...

Nhắc đến bạn bè mới thấy trẻ con cũng lắm chuyện. Mùa Hè năm nào cũng luôn là mùa tôn vinh các đại ca. Mỗi mùa Hè đến, thế giới tuổi thơ lại tôn vinh một đại ca mới. Đại ca thường có chức cao vọng trọng, học lớp 8, và do đó, năm sau lên cấp III phải trở thành người đoan trang điềm đạm, không thể tiếp tục đảm nhận chức vụ đại ca nữa. Ấn tượng nhất là có năm trong ngõ có tận 2 đại ca. Đám trẻ con bị dụ dỗ lôi kéo về 2 phe. Thật tội nghiệp cho những tâm hồn thơ trẻ nay bỗng bị tiêm nhiễm vào đầu thói ganh ghét, thù hằn phe phái, hoặc tỉ tê dụ dỗ người của phe kia chạy sang phe mình, số kẻ phản bội "tổ chức" cũng không ít. Có kẻ đảo đi đảo lại tận vài lần, đủ thấy mặt chúng nó cũng khá "dày". Dịp Trung thu, 2 phe dựng 2 mâm cỗ ở 2 đầu sân chơi và ra sức phèng la múa may để chứng tỏ phe mình rôm rả và ưu thế hơn. Một số phụ huynh hơi quá khích cũng tham gia động viên cổ vũ và cung cấp trang thiết bị như nắp vung để thay chũm chọe, dòng thêm dây điện để tưng bừng hoan ca... Vui thì vui, nhưng vui lắm thì cũng chóng tàn. Khi trăng tròn nhất là 12h đêm thì ngoài sân đã chẳng còn ai...

2007

Hương mùa Hè của năm 2007 sẽ được tổng hợp từ những gì??? Có còn chút nào dư vị của thưở ấu thơ, hay chỉ là những hoài niệm không bao giờ còn tìm thấy được? Chắc chắn những ai có trong mình một chút lãng mạn sẽ nhanh chóng liên tưởng trong tâm trí mình một mùi Hè của Hà Nội hiện tại thật riêng, có ngày Hè vui và cũng chẳng thiếu những ngày Hè buồn...

Sau những ngày bất ổn trong suy nghĩ, sau một buổi tối hôm trước khá suy tư để giải quyết một câu chuyện dùng dằng, sau những lo lắng và phiền muộn, bỗng chợt một buổi tối đi ngồi kafe vỉa hè với bạn bè, ta bỗng nhận ra những mùi hương mùa Hè đang tràn ngập phố. Một tập hợp hương có thể làm ta thấy hưng phấn hơn. Mùi hương này kết hợp với nhiệt độ của không khí, với tách kafe nhạt nơi quán quen, với gương mặt làm ta thấy vui và tái tạo cảm giác yêu thương... đã làm ta nhận thấy ta đã lãng phí quá nhiều... Cùng đi trên đường Hà Nội đêm Hè, cùng nói chuyện về mùi của đêm, chợt cả 2 cùng nhận ra có những mùi đặc trưng của đêm Hè mà cả 2 đã cảm nhận được và muốn chia xẻ cho nhau. Ấy là thứ mùi khét nhẹ của cây, của lá đã bị nắng hong suốt ngày, ấy là thứ mùi của đường phố chỉ có sau những ngày Hè bỏng rát, ấy là thứ mùi của những loài cây, loài hoa chỉ nở trong mùa Hè. Thêm một chút mùi vị cơ thể trộn lẫn với thoang thoảng nước hoa cũng đủ để khứu giác đưa đẩy lưu giữ vào sâu thẳm của tâm thức. Chắc chắn rồi, hương vị Hè sẽ không thể thiếu một mùi quen mà trái tim nay đã thầm mong nhớ...

Hương vị Hè! Ai có cảm nhận tốt sẽ có thể nhận thấy một số phố của Hà Nội có những mùi đặc trưng riêng xuất phát từ thiên nhiên. Mùi của hàng cây Sấu già trên đường Phan Đình Phùng, hay mùi của những cây Hoàng Lan nơi góc đường Quán Sứ, hoặc mùi của những cây long não hăng hắc,... Và em đã mỉm cười nhắc tôi về mùi của một loài hoa sẽ êm dịu lan toả hoặc ngào ngạt chiếm lĩnh không gian trong tháng tới - hoa Sữa, và em nói : Tháng 7 đi trong hoa Sữa, chắc hẳn anh sẽ ...

Ừ, một tháng nữa thôi em ạ, chờ anh nhé!


* * *

Lời cuối :

Ai rồi cũng đi qua một thời thơ ấu. Tôi may mắn vì đã được làm giàu tâm hồn trong một thế giới đầy hấp dẫn như vậy. Hình thành một nhân cách là cả một quá trình lâu dài, nuôi dưỡng một tâm hồn chắc chắn không thể chỉ bằng những ghi nhận hiện tại... Ngày hôm nay, cuộc sống quá nhiều thay đổi và những giá trị của ngày hôm nay được định vị trong suy nghĩ của mỗi cá nhân rất khác thời trước. Sẽ rất sai lầm nếu đem những giá trị trước đây ra để làm thước đo cho ngày hôm nay, nhưng chắc chắn rằng nếu không có quá khứ sẽ chẳng thể nào có hiện tại, và cả tương lai.
Xin để lại những gì đã qua để bắt đầu với những dự định mới, trong niềm hưng phấn của những đêm Hè. Xin cảm ơn ai đó vì đã đi cùng một chặng đường, dù nhìn lại thấy buồn nhiều hơn vui ...

...Ta còn em chiếc lá bàng đầu tiên
Nhuộm đỏ
Cô gái gặp nắng hanh.
Chợt hồng đôi má
Cơn mưa nào đi nhanh qua phố
Một chút xanh hơn
Trời Hà nội hôm qua ...

(Trích trong bài thơ HÀ NỘI - PHỐ của tác giả Phan Vũ - 1972)

N.Q.T
Hà Nội, đêm 24.05.2007

-----------------------------------------------------------------------------------

* Khi nghe bản nhạc Em ơi - Hà Nội Phố, tôi khâm phục Phú Quang. Sau khi đọc đầy đủ bài thơ của Phan Vũ, tôi hiểu với ý thơ như vậy, Phú Quang không thể nào không tạo ra một sản phẩm có chất lượng.

La cà vỉa hè Hà Nội 8 : Đêm Tất niên


"Hà Nội, đêm tất niên..."

Anh đến thăm em đêm ba mươi
Còn đêm nào vui bằng đêm ba mươi

Anh nói với người phu quét đường
Xin chiếc lá vàng làm bằng chứng yêu em
Tay em lạnh để cho tình mình ấm
Môi em mềm cho giấc ngủ em thơm
Sao giao thừa xanh trong đôi mắt ngoan
Trời sắp Tết hay lòng mình đang Tết ....


(Trích bài hát : Anh đến thăm Em đêm ba mươi - Vũ Thành An)


Tháng 12 trong tâm thức của người dân quê Việt Nam là tháng có nhiều việc phải lo. Lo chuyện cơm áo gạo tiền cho một cái Tết sao cho tử tế và no đủ. Lo chuyện trả và vay sao cho công bằng mọi nhẽ. Lo chuyện tiễn năm cũ với những suy tư và tiếc nuối, hoặc thở phào. Lo chuyện đón năm mới với những kế hoạch và dự định, hay lo toan cho một tương lai đã cận kề. Lo cho của cải và tài sản của gia đình tại nhà và ngoài đồng trong tháng "củ mật" được vẹn toàn ... Tháng 12 quả thực có trăm thứ phải lo, trăm thứ phải quan tâm và trăm thứ cần nhớ đến ...

Đêm 30 - cái đêm tận cùng của một tháng, đêm tận cùng của một năm ấy thường đem lại cho mỗi người một cảm giác khó tả. Trời đất như tối đen hơn, không gian như ngưng đọng dần, vạn vật dường như cũng chìm đắm suy tư như con người. Vũ trụ ngưng luân chuyển, sự vật chuyển động chậm hơn trong đêm 30. Sau cả một năm dài hối hả, đến đêm 30 tất thảy mọi thứ bỗng khẽ khàng cựa mình như đang âm thầm sửa soạn cho bữa tiệc hân hoan tưng bừng đón chào thời khắc thiêng liêng chuyển giao của đất trời. Một năm có mười hai tháng, mỗi tháng có một ngày cuối tháng, song khái niệm "đêm 30" từ lâu đã mặc nhiên được dân gian thừa nhận như cụm từ chỉ dấu cụ thể cho đêm tận cùng của tháng Chạp. Điều này chứng tỏ một vài giờ đồng hồ dịch chuyển trong khoảng thời gian này - giữa không gian và tâm thức của con người - có ý nghĩa quan trọng với cả cộng đồng, với mỗi cá nhân.

Đêm 30 trước hết xin dành suy nghĩ đến tổ tiên ông bà và những người thân thương đã khuất. Vào giờ này, khi con cháu đã tề tựu đông đủ, trên ban thờ gia tiên đã quyện mùi hương trầm, quanh mâm cỗ cúng đã đậm đà sắc màu và hương vị Tết, nơi ngoài vườn đã phong quang gọn ghẽ, chốn góc nhà đã vơi đi bộn bề,..., với lòng thành kính xin dâng đến tổ tiên ông bà bữa cơm tất niên đầm ấm. Trong giờ phút ấy, mỗi người sẽ cảm nhận thời gian chậm rãi hơn, đâu đây quanh ta là ông bà tổ tiên đang mỉm cười viên mãn. Biết đâu nơi góc sân ông vẫn đứng nhìn xa xăm như thuở nào. Biết đâu bên chiếc ghế gỗ cũ giữa nhà bà vẫn bỏm bẻm nhai trầu và nhắc con gái, con dâu nhớ không quên miếng chanh miếng đường trên mâm cơm cúng cụ ... Và trên nhà dưới bếp mọi người như lặng yên hơn, người lớn có những bận rộn và suy tư riêng của mình, trẻ con háo hức và tò mò trông đợi, lứa tuổi mới lớn tư lự rồi chợt như sáng ngời đôi mắt khi thoáng qua trong suy nghĩ vụt thấy bóng dáng của người ấy...

Đêm 30 xin dành suy nghĩ đến những gì đã qua của năm cũ và những ước vọng, tin tưởng vào một năm mới sáng và tốt đẹp hơn. Hy vọng và mơ ước là quyền không ai xâm phạm được của mỗi con người. Cho dù nói ra hay ấp ủ - trước ban thờ tổ tiên hay trước các đấng tối cao tâm linh, thủ thỉ với bạn bè, người thân hay chia sẻ với người mình thương - cho dù lớn hay nhỏ - thì những hy vọng và mơ ước ấy đã được định hình một cách cụ thể trong suy nghĩ của mỗi con người, hay của một cộng đồng. Khi năm cũ đã qua đi và một năm mới sắp đến, không ai không mong muốn một tương lai tốt đẹp hơn sẽ đến với mình, gia đình, cộng đồng và dân tộc. Đêm 30 - phải chăng là khoảng thời gian có nhiều mơ ước nhất được con người đồng lòng định hình trong cả một năm? Đêm 30 - phải chăng là khoảng thời gian tổ tiên nhận được nhiều thỉnh cầu nhất của con cháu? Đêm 30 - phải chăng là khoảng thời gian con người sống thật với chính mình nhất trong năm? Xin dành sự suy xét và thẩm định cho mỗi người, riêng với tôi - đêm 30 là khoảng thời gian nhiều kỷ niệm tràn về nhất, là khoảng thời gian có nhiều tiếc nuối và day dứt. Nhưng những cánh cửa kết nối quá khứ và hiện tại rồi sẽ đóng trong khoảnh khắc giao thừa, để mùng 1 Tết ta bỏ lại nỗi buồn sau lưng và tiến về phía trước với tâm thế mới trong sự thôi thúc vĩ đại của khí Xuân ngập đất trời.

Hà Nội, đêm tất niên ...

Hà Nội trong đêm 30 khác gì những đêm khác? Đây là một câu hỏi dễ trả lời.

Sự khác nhau này được phân biệt rõ nét hay mờ nhạt, phong phú đa dạng hay thưa thớt... theo độ tuổi và sự trải nghiệm của mỗi cá thể, ở tính cách và tâm hồn đa cảm của từng người. Cảm nhận rõ nét nhất sự khác biệt ở con người, ở sự chuyển động của vạn vật, ở các thuộc tính xác định và vô định của không gian. Mùi, màu, tiếng động, sự rung động của trái tim.. là những gì có thể cảm nhận.

MÙI

Từ chiều 30, tấn công vào các giác quan của con người là bữa cơm tất niên. Người Hà Nội vốn giàu truyền thống, sống cho mình trong 11 tháng và 29 ngày, sống cho người đã khuất trong 1 ngày cuối cùng của năm. Dù có khốn khó đến đâu, dù có vụng về thế nào, thì mâm cơm cúng tổ tiên ông bà trong chiều 30 cũng phải thật tươm tất và đậm đà truyền thống. Con dâu mới về nhà chồng càng phải nết na tháo vát phụ giúp mẹ chồng soạn sửa mâm cơm dâng đến tổ tiên. Vẫn những măng những miến, những bóng những giò như nhiều hôm giỗ, nhưng trong chiều 30, tầm quan trọng của bữa cơm tất niên đã được nhận thức rõ ràng trong mỗi cá thể của gia đình. Không ai vắng mặt, không ai được phép thờ ơ hay coi thường bữa cơm tất niên. Bên bàn ăn tất niên, mỗi người đều có cảm giác thật khác mọi bữa cơm khác với nhiều cảm xúc hơn, ấm cúng hơn...

Đậm hương còn phải kể đến thói quen tắm lá Mùi già trong ngày 30. Đun một nồi nước lớn, thả cuộn thân và lá Mùi già vào nồi, đợi sôi 5 phút, bắc xuống và mang pha vào nước tắm. Một cảm giác khoan khoái dễ chịu khi hương thơm của Mùi xộc thẳng vào trí óc. Thời nay, nếu pha lá mùi vào bồn tắm, nằm ngâm mình trong nước ấm mơ màng tổng kết nghĩ suy 1 năm đã qua - thì chắc hẳn mọi Spa hay dầu thơm L'Occitane cũng phải chào thua! Từ rất lâu rồi, việc tắm lá Mùi già vào ngày 30 đã in sâu vào tâm trí, mùi hương của nó đã vĩnh viễn nằm sâu trong tâm thức của những người như tôi. Sẽ vô cùng hụt hẫng và 30 sẽ không phải là 30 nếu không được chìm sâu khứu giác trong hương của bồn nước tắm lá Mùi. Chắc hẳn cũng bởi lẽ này, mà mỗi dân tộc đã tự bện kết những sợi dây liên kết vô hình cho riêng mình, trở thành một khối thống nhất được cấu thành bởi từng cá nhân thấm đẫm văn hoá và bản sắc Việt.

Đậm hương trong đêm 30 còn là mùi hương trầm. Trong nhà ngoài ngõ, khi ngào ngạt lúc lặng lẽ lan toả một mùi hương không thể lẫn. Tôi từng đọc đâu đó phát biểu của một nhạc sỹ miền Nam về ấn tượng đầu tiên khi ra Hà Nội, đó là cảm giác bàng hoàng đến nghẹn ngào khi bước vào một ngôi nhà miền Bắc - bởi mùi hương trầm - thứ mùi đã quyện vào mỗi bức tường, mỗi thớ gỗ, mỗi viên ngói và vật dụng của ngôi nhà qua hàng chục năm lan toả. Cảm giác này cũng dễ dàng tìm thấy tại Hội An hay Huế - những đô thị vẫn giữ được nét duyên truyền thống của dân tộc trong sinh hoạt. Bản thân tôi đã có những khoảnh khắc không thể quên, trong một buổi tối mùng 3 Tết đi lang thang một mình trong phố cổ Hội An giữa mùi hương trầm ngào ngạt chiếm lĩnh không gian. Và tôi cũng đã bàng hoàng khi bước chân sang phía bên kia chùa Cầu - một thế giới khác hẳn bên này cầu, im lặng gần như tuyệt đối, tối đen như ta vẫn tưởng tượng về trời đất đêm 30. Cảnh vật tương phản qua một cây cầu gỗ cổ có ngôi chùa Nhật Bản nhiều bí ẩn đã gây ấn tượng mạnh đến mức có thể làm ta bủn rủn. Và quả thật, tôi đã bàng hoàng đến sững người trước cảnh vật năm đó. Bây giờ thì không thể tìm được cảm giác này khi Hội An đã phát triển hơn, tôi đã nhiều lần lang thang trong đêm tại nơi cũ nhưng không thể tìm thấy lại cảm giác cũ. Phải chăng tôi đã quá may mắn? Hay không may mắn??? Cách đây 6 năm, lang thang một mình trong phố vắng Hội An những ngày Tết, tôi thầm ước ao một ngày nào đó sẽ có người mình yêu thương bên cạnh, khoác vai nhau đi lang thang và cùng tận hưởng không khí ngọt ngào của phố, của người, của không gian được đóng khung bởi mùi hương trầm và ánh đèn lồng đỏ được treo dọc hai bên con phố hẹp và ngoằn nghoèo - thứ mùi hương và ánh đèn quyến rũ đầy mê hoặc....

Trở lại với Hà Nội, đêm tất niên được ghi nhận tiếp theo bởi : MÀU

Ngập tràn không gian là những vùng tối. Trong đêm 30, nhà nhà sinh hoạt hướng nội, người người sống với suy nghĩ sâu thẳm trong bản thể. Đường phố ít ánh đèn hơn, trăng không còn hiện diện trên cao, mọi vật im lìm càng làm cho sự cảm nhận về màu của con người trở nên rõ ràng hơn. Không phải ngẫu nhiên mà các cụ có câu "Tối như đêm 30". Có băng qua những vùng tối mới cảm nhận được sự cô đơn và lẻ loi của một con người. Trên một chuyến tàu Bắc - Nam xuyên đêm, đi ngang vùng Hà Tĩnh - Quảng Trị, tôi nhìn ra cửa số, chợt thấy không còn bất kỳ một vùng sáng nào hắt lên bầu trời. Ngoài cửa sổ con tàu không tồn tại một dấu ấn nào cho ta thấy có sự hiện hữu của con người trên mặt đất. Ai đa cảm sẽ có nhiều nghĩ suy, ai ưa phiêu lưu mạo hiểm sẽ nhận ra nhiều thách thức, và tôi nhận ra mình nhỏ bé trong khoảng không tối đen như nuốt chửng đoàn tàu.

Đêm 30, màu của Hà Nội sẫm hơn về tổng thể, nhưng sáng và đa màu hơn trong từng ngôi nhà. Màu sáng tươi của lọ hoa tết, của cây đào chợt bừng sắc hoa kịp đón Xuân về, của cây quất với những đốm vàng, của mâm cơm cúng với xanh của bánh chưng, đỏ của đĩa xôi gấc, vàng của con gà luộc, và màu rực rỡ của pháo hoa, của áo quần kẻ đi chơi phố đón Xuân, của mơn mởn lộc Xuân mới nhú... tất cả đã tạo nên những chấm phá đa sắc màu cho một Hà Nội đang chuyển mình trước thời khắc Xuân về...

Mong Hà Nội sẽ luôn giữ được những mùa Xuân như thế!


Chúc năm mới!
N.Q.T.
Đêm trước đêm 30 ... 96 giờ !

La cà vỉa hè Hà Nội 7 : Những mùa Đông ...


"Hà Nội, những mùa đông ..."

Xin đọc trước : Bài viết này sẽ không thật sự lãng mạn và man mác cảm giác như 6 series trước. Nếu ai muốn giữ nguyên cảm giác lãng mạn và run rẩy hơi may khi mơ tưởng về một mùa Đông Hà Nội thì xin bỏ qua không đọc.

* * *

Men theo thời gian lần mò về chốn cũ. Men theo mùi của mùa lần tìm về chốn an bình trong tâm tưởng. Mùa Đông là đặc sản riêng của Hà Nội, là mùa của hơi ấm tình yêu. Mùa hay là Người mà khiến nhiều tâm hồn nhớ mong đến thế...

Mùa Đông của Hà Nội gắn bó vô cùng ấm áp trong mối liên hệ với hồn phố, hồn người. Mùa Đông Hà Nội sẽ chẳng thể nhớ đến thế nếu nó không tồn tại cùng những góc phố, những ánh đèn vàng vọt quạnh hiu, không quay quắt vật vã với những bóng người âm thầm và lặng lẽ đợi chờ trong căn nhà nhỏ. Ai cũng nói sao mùa Đông lạnh thế, nhưng mấy người chợt nhớ ra được có những mùa còn lạnh hơn - ấy là mùa của cô đơn, cô quạnh, là mùa mà trái tim không có nơi nương náu đi về sau những cuộc phiêu lưu mệt mỏi trong những cơn gió mùa thổi về hơi ấm tình yêu. Bài viết này không phân tích mổ xẻ mùa Đông dưới góc nhìn của một tâm hồn đa cảm, mà phơi bày một mùa Đông trong sự liên hệ thô kệch với Hà Nội xưa và nay.

Để bắt đầu, hãy nhớ lại những mùa Đông năm ấy...

Mùa Đông năm Mậu Thân 1788

Cùng những đợt gió mùa Đông Bắc lạnh lẽo, 29 vạn quân Thanh ào sang, càn quét, hùng hổ và nhâng nháo tiến vào Thăng Long. Hà Nội ngày ấy trải qua một mùa Đông thật sự lạnh. Cái lạnh của vườn không nhà trống, cả Thăng Long đã rút đi để lại một thành phố như một cơ thể chỉ còn lớp vỏ bề ngoài. Cái lạnh rùng mình của cả một dân tộc bị tước đi sự tự chủ, của một cái Tết non sông không vẹn toàn đã cận kề trong sự lo lắng của người dân Việt. Kẻ thù mang đến cái lạnh, nhưng cũng chính cái lạnh nơi những bộ óc thao lược tài tình của người Việt đã chứng minh rằng lịch sử tiếp tục lặp lại - bằng một chiến thắng thần tốc và hơi ấm từ phương Nam đã xua nhanh cái lạnh của kẻ thù phương Bắc. Một Thăng Long lại thắm sắc đào trong ngày mùng 5 Tết. Sau một mùa Đông đầy bất trắc, một Thăng Long lại tưng bừng rộn ràng với một cái Tết muộn. Biết ra đi sẽ sớm có ngày trở lại, người Thăng Long đã gói bánh chưng sớm và thả xuống giếng sâu. Và chiến thắng theo đoàn quân trở về, bánh chưng lại được vớt lên... Trong từng ngôi nhà, người dân Thăng Long lại vui với một cái Tết muộn - một cái Tết non sông vẹn toàn.

Mùa Đông năm Bính Tuất 1946

Hà Nội lạnh. Những đường phố im ắng và chờ đợi...

Những đợt gió lạnh lượn lờ quanh co, vặn vẹo những cành cây khẳng khiu gồng mình nơi góc phố cổ. Bên chiến luỹ chất vội bằng những tủ, những bàn, những giường,... những người con thủ đô đang chảy bừng trong huyết quản dòng máu nóng hiến thân bảo vệ phố của mình, nhà của mình, cuộc sống của mình, và trên hết là lòng tự trọng của dân tộc mình. Bên chiến lũy mùa Đông năm ấy, những san sẻ ấm tình người Hà Nội. Từ cậu nhỏ giao liên tới cô gái tiếp lương với ấm trà nóng, từ anh chiến sĩ tự vệ thủ đô tới vị chỉ huy dạn dày chiến trường, tất cả đều chung sức chung lòng bảo vệ Hà Nội. Mùa Đông năm ấy nhà thông nhà, đường thông đường. Mỗi ô phố dựng một chiến luỹ, mỗi con đường là một mạch máu chảy vào trái tim yêu dấu thủ đô, mỗi ngôi nhà là một chứng nhân cụ thể cho một mùa Đông anh dũng...

Mùa Đông năm Nhâm Tý 1972.

Gồng mình gánh chịu những đợt bom rải thảm. Noel năm ấy dường như tiếng chuông nhà thờ Lớn ở Hà Nội cũng nghẹn ngào hơn. Khu An Dương, phố Khâm Thiên, bệnh viện Bạch Mai chìm trong khói bom. Hà Nội đau nhưng cuộc sống vẫn luôn chứng tỏ sự bất khuất của một Hà Nội được thế giới kính phục tôn vinh là "thủ đô của lương tri và phẩm giá con người". Bên những tháp pháo bảo vệ thủ đô, một Hà Nội lãng mạn vẫn tự hào khoe mình với thế giới. Nhớ lắm, những hình ảnh một đám cưới được tổ chức ngay trên trận địa tên lửa. Cô dâu rạng rỡ ôm bó hoa lay-ơn sánh vai cùng chú rể như một lời khẳng định sự trường tồn của cuộc sống. Mùa Đông năm ấy, Hà Nội lại có một mùa Đông anh dũng ...

Mùa Đông năm Bính Dần 1986

Cái lạnh của một đất nước đang suy thoái và khủng hoảng. Hơi thở lạnh đang gấp gáp phả vào sau gáy của chế độ. Bao nhiêu năm chiến tranh, bấy nhiêu chiến tích và anh hùng vẫn chưa đủ để đem lại cơm no áo ấm cho người dân Việt. Thời điểm đất nước đứng trước một tình thế hiểm nghèo của sự phát triển: hoặc vững bước tiến lên, hoặc tụt lại phía sau để rồi không bao giờ vươn lên được nữa. Và chúng ta đã đứng lên được từ tình thế tưởng chừng như không thể thay đổi được nữa - như bao nhiêu lần trong lịch sử cha ông chúng ta đã đứng lên trong những hoàn cảnh hiểm nghèo đang đè ép lên dân tộc. Đại hội VI đã đưa ra một thông điệp mới, một thông điệp dứt khoát : ĐỔI MỚI. Phải thay đổi để xoá đi nỗi nhục về một đất nước nghèo nàn lạc hậu. Phải thay đổi để những thế hệ con cháu sau này thật sự kính vọng mỗi khi nhớ về thế hệ đi trước. Từ bài viết trên báo Tuổi Trẻ của tác giả Bùi Thanh, xin trích đây một hình ảnh rất rõ ràng như một thông điệp : "Thế mới biết vì sao có rất nhiều người khóc khi đến thăm Bảo tàng Dân tộc học. Ở đó vẫn đang trưng bày những hình ảnh ngột ngạt, những ký ức nhói lòng của cái thời “đêm trước đổi mới”. Thế mới hiểu vì sao bọn sinh viên Sư phạm chúng tôi 20 năm trước chen chúc trước nhà một giảng viên để “coi ké” tin tức Đại hội 6. Và họ đã gào lên, vỗ tay dữ dội khi đại hội công bố nhân sự mới và đưa ra thông điệp dứt khoát về đường lối đổi mới..."

Một lần nữa, mùa Đông lại tham gia vào lịch sử của dân tộc!

Mùa Đông của hiện tại.

Sau những thành công của APEC, của SeaGames…, thành phố lại đối mặt với vấn đề tai nạn giao thông và sự lúng túng của các nhà quản lý. Một Hà Nội cùa mùa Đông 2006 lộn xộn trong phát triển và không thể kiểm soát toàn diện. Bao nhiêu năm anh dũng trong chiến tranh, rút lui để đưa kẻ thù vào trận địa vườn không nhà trống, để bảo toàn lực lượng rồi trở về chiến thắng trong vinh quang, bao nhiêu lần tiến công thần tốc, làm chủ cả mặt đất và trời xanh, hay mấy ngàn năm giặc giã liên miên ly tán ... đã khiến lớp lớp con cháu bây giờ chạy xe bát nháo như chạy giặc? Truyền thống của dân tộc, di sản anh dũng của cha ông được kế thừa và phát huy theo góc cạnh trái chiều như vậy ư?

Chịu khó suy nghĩ một chút sẽ thấy cần phải tuyên truyền giáo dục thế hệ 2006 theo một cách cụ thể hơn. Người dân đô thị vốn tự vỗ ngực là văn minh - nhưng đôi khi tiến hoá quá - có thể lại quay trở lại thuở chưa biết gì. Phổ biến luật giao thông cho cư dân đô thị nay có thể phải quay lại cách làm "cầm tay chỉ việc" y như thời "hội nghị đầu bờ" của sản xuất nông nghiệp thời xưa. Tư duy ai cũng biết nhưng không ai hành động theo sự hiểu biết đã trở thành căn bệnh trầm kha của cộng đồng. Chỉ riêng chuyện giao thông, thay vì Tôi yêu Việt Nam bày ra hết luật này lệ nọ, thì chúng ta nên có Tôi yêu Hà Nội chỉ tập trung tuyên truyền không đi sai làn đường, không chen lấn làn đường, dù chậm cũng nên đi đúng làn đường mà mình đang đi. Không thể tưởng tượng nổỉ trí thông minh ở đâu khi mà đường đã sắp tắc lại cứ muốn chen lên, lấn cả làn ngược chiều để chen lên. Nhanh được 5m, nhưng làn ngược chiều bị ùn lại nên cả con đường bị tắc, chậm 1 giờ. Hoặc đến ngã tư, thay vì để chiếc xe dài trước mặt đi qua là cả trục đường thông, thì vẫn cứ phải chen lên trước mũi xe, nhanh được 2m, nhưng chiếc xe nằm chình ình ra đó như một chiếc barie khiến cả trục đường tắc, chậm 1 giờ...

Nhân dân thủ đô anh hùng đã vậy, nhưng chính quyền và cảnh sát giao thông lại không hề có giải pháp lâu dài và toàn diện hơn. Nhắc đến chuyện đường tắc lại thấy không thể đồng ý với cách xử lý của chính quyền. Thay vì điều cả chục đồng chí công an, dân phòng… bở hơi tai ra đứng thổi còi và dang tay để giữ hai làn đường không xâm lấn sang nhau, và hai dòng người kiên nhẫn (nếu không nói là nhẫn nhục) nhích từng bánh xe một, trong khi dòng người từ hai đầu đường vẫn ùn ùn rẽ vào mà không hề hay biết nó đã đầy ứ dạ dày ở đoạn giữa. Khói xe, bụi, tiếng chửi thề, những ánh mắt vô vọng tìm lối ra giữa rừng người không may mắn...và sự khổ sở của chục đồng chí cán bộ nhà nước - mẫn cán nhưng không được chỉ đạo bởi những bộ óc chịu suy nghĩ thực tế hơn. Thiết nghĩ thay vì điều cả chục đồng chí từ hai ngã tư ở hai đầu phố di chuyển gấp vào giữa phố, chen lấn khổ sở để được đứng vào vị trí trung tâm của khối người và xe tắc đường, rồi mệt bở hơi tai vì thổi còi, gõ dùi cui và hò hét, thì chỉ xin 4 đồng chí (2 người ở mỗi đầu đường) đứng làm nhiệm vụ phân luồng ngay từ đầu đoạn đường, kèm theo một bảng sắt (hoặc đèn LED điện tử càng tốt) để ra giữa đường : XIN LỖI! ĐOẠN ĐƯỜNG NÀY ĐANG BỊ TẮC. NẾU CÓ THỂ XIN ĐỀ NGHỊ ĐỒNG BÀO ĐI ĐƯỜNG KHÁC. Chỉ vậy thôi, nếu ai không phải có nhà ở hoặc không có việc ở đoạn đường đó, chắc chắn họ sẽ không rẽ vào để chuốc lấy sự bực mình và mất thời gian. Ai thích đi vẫn cứ để họ đi, nhưng chắc ít người có thừa thời gian và xăng xe như thế. Và khi luồng người rẽ vào ít đi hẳn, thì thời gian giải quyết đoạn dồn ứ tắc nghẽn giữa đường sẽ nhanh hơn và dễ dàng hơn rất nhiều. Xong việc, nhấc tấm bảng thông báo ra, thông đường trở lại, ai về việc nấy. Như vậy, thay vì đi giải quyết đồng bộ cả hậu quả tức thời và nguyên nhân tức thời, thì chúng ta chỉ chú trọng giải quyết hậu quả - bị động và bị động!

Mùa Đông 2006, nhắc đến chuyện xếp hàng - một biểu hiện văn minh tối thiểu nơi công cộng - lại càng thấy não nuột. Tâm lý chen chúc xô đẩy ào ạt cuốn mọi người như cơn gió mùa Đông Bắc tàn nhẫn đang bào mòn sự văn minh của một cộng đồng vốn nức tiếng thanh lịch. Bao nhiêu năm xếp hàng mua thịt, mua gạo, mua muối, có khi vừa đến lượt mình thì cô mậu dịch viên thông báo hết hàng - phải chăng đã tạo ra tâm lý phải chen ngang, phải có bằng được? Thay vì xếp hàng lịch sự, văn mình, giải quyết việc từng người một, thì chen chúc, nóng nực, cáu bẳn, mà hiệu suất công việc không hẳn đã nhanh hơn. Việc này có lẽ phải làm lại từ đầu, phải giáo dục từ thế hệ mẫu giáo. Và trong chuyện này, rất có thể người lớn sẽ phải đi học ngược - học cách ứng xử của trẻ con.

Hà Nội của mùa Đông Bính Tuất 2006

Một mùa Đông được dự báo sẽ ấm hơn những mùa Đông trước - là thế này ư? Gió có thể ít lạnh hơn, giá có thể ít buốt hơn, nhưng những gì mà cuộc sống đang bày ra trong một cái chợ hỗn độn - rất có thể sẽ làm không ít người cảm thấy "lạnh" người. Ấy mới là một mùa Đông thật LẠNH!
Chúng ta hãy tin rằng mùa Đông nào rồi cũng sẽ qua. Cái lạnh chỉ khuất phục được con người khi trái tim họ, tâm hồn họ đã tự lạnh giá từ bên trong. Mong cho những người con Hà Nội sẽ hành động để biến mùa Đông lạnh lẽo thành một mùa Đông ấm nóng và đáng nhớ như cha ông ta đã làm. Hãy để mùa Đông Hà Nội trở thành mùa của yêu thương, mùa của đôi lứa kết hợp, là mùa thật lãng mạn và đáng tự hào của Hà Nội sắp tròn tuổi ngàn năm!

Thế hệ trẻ dứt khoát phải thay đổi!


Hà Nội, ngày 08/01/2007
N.Q.T.